Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti a. V. Mavlonov

Neftning  siqiluvchanligi
  - 
unga  xos  bo’lgan  elastiklik 
tufaylidir. Siqiluvchalik koeffitsienti quyidaga kg’rinishga ega: 
 
ß
n
 =  (1/V) (
Δ
V
/
Δ
V),  
 
 bu erda:  
Δ
V - nefthajmining g’zgarishi; 
     V - neftning dastlabki hajmi; 
       Δ
V - bosimning g’zgarishi, g’lchami 1/Pa. 
Bu  kg’rsatkich  aksariyat  neftlarda  (1-3)*10
-3
  MPa
-1
  atrofida 
bg’ladi.  Bu  kg’rsatkich  suvning  siqiluvchanlik  xususiyati  bilan 
birgalikda  siqiluvchan  suv  bosimi  tarzida  katta  ahamiyat  kasb  etadi 
hamda aksariyat qatlamni ishlatishning dastlabki davrlarida uni qazib 
chiqarsh jarayoniga ta’siri sezilarlidir. 
Issiqlikdan  kengayish  koeffitsienti  1°S  orasida  dastlabki 
hajmning qg’shimcha ortishiga aytiladi. 
 

N
 = (1/V
0
)

(

v/

t) 
 
Birligi  1
0
S,  aksarnat  hollarda  u  (1-20) 

10
-4
  1°S  orasida 
g’zgaradi. 
Bu  koeffitsientga  qatlamga  issiqlik  yoki  sovuqlik  usullarini 
qg’llashda  e’tibor  berish  lozim.  Agarda  qatlamni  qazib  chiqarishni 
unga  issiqlik  yuborish  usullari  bilan  olib  borish  loyihalashtirilgan 
bg’lsa, unga jiddiy e’tibor qilish lozim bg’ladi. 
Qatlam  sharoitidagi  neftning  hajmiy  koeffitsienti  qatlam 
sharoitida gazdan ajralgan 1m
3
 neft standart sharoitida qancha hajmni 
egallashini kg’rsatadi. 
 
v
n
 = V
k.n.
/V
deg
 = 

n.
/

k.n
 
 
bu erda: V
kn
 - qatlam sharoitidagi neftning hajmi; 
  V
deg
  -  neftning  gazdan  ajralgan  hajmi  (20°S  haroratda  va 
atmosfera bosimi sharoitida); 
   

qn
 - qatlam sharoitidagi neftning zichligi; 
   

n
 - standart sharoitdagi neftning zichligi. 
Qatlam  sharoitida  neftg’zida  ancha-muncha  gaz  eriganligi  va 
haroratning  yuqoriligi  tufayli  standart  sharoitlardan  kg’proq  hajmni 

---

 
58 
egallaydi. Hajmiy koeffitsient kg’rsatkichi ba’zi hollarda 2-3 ga etishi 
mumkin,  lekin  aksariyat  hollarda  u  1,2-1,8  atrofidagi  miqdorga  ega 
bo’ladi. 
Bu  kg’rsatkichlardan  zahiralarni  hisoblashda  foydalani-ladi. 
Bu  kg’rsatkich  va  u  bilan  birga  qatlam  sharoitidagi  gazning  hajmiy 
koeffitsienti neft beruvchanlik koeffitsien-tini hisoblash formulalariga 
ham kiradi. 
Neft hajmining kichrayishi