Абу райхон беруний номидаги

3-Мавзу: “Маҳсулдор қатламни очиш ҳақида тушунча”

3.1. Маҳсулдор қатламларнинг очиш усуллари
Қудуқларни бурғилаш жараёнининг энг асосий сўнги ва масъулиятли босқичларидан бири бу маҳсулдор қатламни очишдир.
Маҳсулдор қатламни очишнинг иккита энг асосий усулини кўриб чиқамиз:
1. Қудуқдаги босим қатлам босимидан юқори бўлганда қатламни очиш Р_қ>Р_қат;
2. Қудуқдаги босим ва қатлам босими тенг бўлганда ва Р_қ<Р_қат бўлганида, бунда қатламда депрессия ҳосил қилинади:
ΔР₂ = Р_к - Р_қат (3.1)
Бу ерда: Р_к - контурдаги флюидлар босими.
Биринчи усулда бурғилаш жараёнида қатламда нефть, газ, сув пайдо бўлишининг олди олинади.
Иккинчи усул билан қатламни очишда нефть, газ, сув пайдо бўлиши кузатилиши мумкин.
Бундай ҳолларда қатлам босими Р_қ<Р_қат<Р_к чегарасида бўлади. Иккинчи усул билан маҳсулдор қатламни очишда қатлам ифлосланишининг олди олинади, шунинг учун бу усул жуда самарали ҳисобланади, аммо унинг қўлланилиш майдони чегараланган. Шунинг учун ҳам кўп ҳолларда маҳсулдор қатламни очишда биринчи усул қўлланилади.
Маҳсулдор қатламнинг очиш усулини танлашда асосий ҳисобга олинадиган факторлар - коллектор тури, уни ташкил этган тоғ жинсларининг мустаҳкамлиги, қатламнинг қалинлиги ва қуввати, сув билан тўйинган қатламчаларнинг мавжудлиги, тахминий қатлам босими.
Маҳсулдор қатлам икки усул билан очилади.
Бирламчи очиш -қудуқларни бурғилаш жараёнида нефть ва газ мавжуд бўлган барча қатламларни аниқлаш ва уларнинг ҳар бирини саноат миқёсидаги даражасини баҳолашдир. Кўп ҳолларда бу вазифалар намуна олиш ёрдамида ҳамда конда геофизик усулларни қўллаш ёрдамида ечилади.
Иккиламчи очиш - қудуққа ҳимоя қувурлари туширилиб цементлангандан кейин, маҳсулдор қатлам билан қудуқнинг ички қисмига туташиш каналларини махсус ускуналар билан ҳосил қилиниши тушунилади.
Маҳсулдор қатламни очиш усулини танлаш - қатлам босимининг катталигига, маҳсулдор қатламнинг мустаҳкамлигига, қатламнинг ўтказувчанлигига ва бошқа сабабларга боғлиқ. Шу билан биргаликда очиқ фавворанинг олдини олиш талаблари ҳам бажарилиши; маҳсулдор қатламда шлам (кольматация) қаттиқ фаза, бурғилаш ва тампонаж эритмаларининг сизиб киришига йўл қўймаслик лозим; қудуққа очилган оралиқлар сувсиз узоқ муддат кафолатланган ҳолда фойдаланилиши ва қудуқдан максимал нефть-газ оқимини олиш лозим. Бу шартларнинг бажарилиши ягона техник қоида бўйича бурғилаш ишлари олиб борилишини таъминланиши кўрсатмасида нефть - газ ёки газконденсатли чуқурлиги 1200 м. гача бўлган қудуқларни бурғилаш жараёнида гидростатик босим қатлам босимидан 10-15%, ундан юқори чуқурликларда гидростатик босим 3-10 % юқори бўлиши керак.