Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro tibbiyot instituti Ichki kasalliklar propedevtikasi kafеdrasi

Bemorning holati
. Bemorning quyidagi holatini kuzatish mumkin: 
1.Faol holat
- mazkur holatda bemor yotgan joyida o‘z holatini o‘zgartirishi mumkin va erkin 
mustaqil ravishda o‘zi yura oladi. 
2.Passiv (sust) holat
- qachonki bemor joyida qimirlamay yotadi va tevarak atrofiga e`tiborsiz 
bo‘ladi va o‘zgalar yordamiga muhtoj bo‘ladi . 
3.Majburiy holat
- bemorning ahvolini yengillashtiruvchi holat. Majburiy holat turli xil bo‘lishi 
mumkin. Masalan, yurak qon-tomir xastaliklarida chalingan bemorlar o‘ng tomonda yotishni va ortopnoe 
holati (bemor o‘tirgan holatda oyoqlari pastga tushirilgan) ni ma`qul ko‘radilar.
Majburiy holatga - boshqa kasalliklar ( bronxial astma, bronxoektaz, plevrit, yallig‘lanish, 
peritonit, appenditsit va hokazo) bilan xastalangan bemorlar misol bo‘la oladi. Bronxial 
astma 
xastaligiga chalingan bemorlar odatda o‘z joylarida yotmaydilar, aksincha stulda qo‘llari bilan tizzani 
ushlab tong ottiradilar. Bunday holatda nafasni yordamchi mushaklari nafas aktida ishtirok etadi va 
bemorning ahvolini oz bo‘lsa-da yengillashadi.
Ba`zi bir kasalliklar ( o‘tkir peritonit, appenditsit) da qorin qismida qattiq og‘riqlar paydo bo‘lsa, 
oyoqni ikki qatlab chalqancha yotiladi.
Oshqozon osti bezi raki , diafragmal plevrit, umurtqa sili xastaliklarida bemor ko‘pincha yotishni 
ma`qul ko‘radi. Bunday holat qorindagi og‘riq hissini sekinlashtiradi.
Oshqozon yara (yazva) kasalligida qorin qismini qo‘llar bilan bosib turish kerak, shunda og‘riq 
asta- sekin pasayadi. 
Meningitda esa bemor majburan yonboshlab yotib, ikki oyog‘ini qatlab, boshini orqaga tashlab 
yotadi. Ko‘p hollarda mana shunday majburiy holatlar shifokorga kasallikni aniqlashga yordam beradi. 
Konstitutsiya
-funksional va morfologik belgilar yig‘indisi bo‘lib, tug‘ma yoki orttirilgan tabiatga 
egadir. Odam konstitutsiyasi bo‘yicha M.V. Chernorutskiy tomonidan taklif qilingan tasnif qabul 
qilingan. Unga ko‘ra uch xil konstitutsiya tipi farq qilinadi: normostenik, astenik va giperstenik. 

---

167 
Konstitutsiyani bilish ichki kasalliklarni aniqlanishida yordam beradi. Masalan: gipersteniklarda modda 
almashinuvi pasaygan bo‘lib, ko‘pincha ularda semirish, o‘t-tosh, buyrak-tosh, gipertoniya, ateroskleroz 
kasalliklari rivojlanadi. Asteniklarda esa modda almashinuvi kuchaygan bo‘lib, ularda ko‘pincha o‘pka 
kasalliklari, ichki a`zolarning pastga siljishi (splanxnoptoz) kuzatiladi.
Shuning uchun rеja asosida sog‘lomlashtirish-profilaktika chora-tadbirlarini ko‘rish katta 
ahamiyatga egadir (mеhnatni, dam olishni, ovqatlanishni to‘g‘ri tashkil qilish, badantarbiya va sport bilan 
shug‘ullanish va h.k.). Bеmorning sеmizligi yoki ozg‘inligi, tеri osti yog‘ qatlami rivojlanishi ko‘zdan 
kеchirilib va paypaslash orqali aniqlanadi. Tеri osti yog‘ qavati qorin sohasida, qovurg‘a pastida 
mе'yorda taxminan 2 sm ga tеng.