Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro tibbiyot instituti Ichki kasalliklar propedevtikasi kafеdrasi

 
 
 
 
 
 

---

324 
Glossariy 
Agoniya (grech) borba
Ambulatoriya (lat) podvijniy 
xolyachiy
Akrosianoz (grech) krayniy samiy 
otdalenniy, visokiy. 
Akromegaliya (grech) krayniy 
samiy otdalenniy, visokiy. 
Anamnez (grech) vospominaniye 
Anasarka (grech) pristavka, 
oznachayushaya dvejeniye verx, 
usulennoy deystviye, obratnoy, 
protivopolojnoy deystviye 
grech.(myaso) 
Antropometriya (grech) chelovek 
grech. (mera) 
Artrit (grech). Sustav chastitsa 
Astenik (grech) bessiliye, slabost 
Assit (grech) bryushnaya vodyanka 
Auskultasiya (lat) vislushivat 
Bolezn (grech) nedug, bolezn 
Vezikula (lat) umenshitelno, puzir 
Olim arafasida ro‘y beradigan xolat
Davolash profilaktik muassasi bo‘lib, 
shifoxonadan tashqari tibbiy yordan 
ko‘rsatishga mo‘ljallangan. Tarkibida ko‘pi 
bilan 5 ta vrachlik shtati bo‘ladi.
Odam tanasi distal qismlari, tirnoqlar, burun 
uchi, quloq pastki uchlarning ko‘kimtir tusga 
kirishi 
Gipofiz va gipotalamus shikastlanishi 
natijasida kelib chiqadigan neyroendokrin 
kasallik bo‘lib, qo‘l-oyoq panjasi, yuz skeleti 
suyaklari, ichki organlarning kattalashishi va 
moddalar almashinuvining buzilishi bilan 
ifidalanadi. 
Bemordan bemorning o‘zi haqida va 
kasallikning paydo bo‘lishi va rivojlanishi 
to‘g‘risida surishtirish 
Butun teri osti kletchatkasining shishib 
ketishi, tarqalgan shish 
Odam gavdasining turli qismlari, vazni va 
bo‘yini o‘lchash 
Bo‘g‘imning yallig‘lanishi 
Gavda bo‘y o‘lchovlarining ko‘ndalang 
o‘lchovlariga nisbatan haddan tashqari katta 
bo‘lishini xarakterlovchi odam tuzilishining 
turi. 
Qorin bo‘shlig‘ida erkin syuqlikning 
yig‘ilishi 
Tovush hodisalarini ularning eshitilishi bilan 
bog‘liq bo‘lgan eshitib ko‘rishga asoslangan 
ichki organlarning asosiy usuli 
Organizmning zararlanishiga javoban 

---

325 
Vitiligo (lat) porok, porcha 
Gimeplegiya (grech) poluudar 
Paraplegiya
Tetraplegiya
Gerpes (grech) polzuchaya 
Gigantizn (grech) velikan, gigant 
Gigiyena (grech) prinosyashiy 
zdorovye, selebniy. Boginya 
zdorovya (u drevnix grekov) 
Giperpigmentatsiya (grech) 
pristavka, nad, sverx, chrezmernoye 
povisheniye, uvelichenie chego-libo 
Giperstenik (grech) sila 
Gospital (lat) gostepriimniy 
Gospitalizirovat
Gipertermiya (grech) teplota 
Gipertermiya (grech) pristavka, 
oznachayushaya: pod, nije, snizu, 
ponijeniye, umensheniye 
reaksiyasi 
Seroz ekssudat bilan to‘lgan (diametri 5 mm 
gacha bo‘lgan) pufakcha holidagi 
toshmaning birlamchi morfologik elementi 
Terida katta-kichikligi va turlari har xil 
bo‘lgan pigmentsizlangan oq dog‘larning 
paydo bo‘lishi 
Gavda bir bo‘lagi mushaklarining falaji 
(yarim, bir tomonlama). Qo‘l-oyoqlarining 
(ko‘ndalang) falaji. 
Barcha qo‘l-oyoqlarining falajlanishi 
Barcha qo‘l-oyoqlarining falajlanishi 
Teri va shilliq pardalarga pufakchalar 
ko‘rinishida toshmalar toshishi (uchiq) 
Klinik sindrom bo‘lib bo‘yning xaddan 
tashqari o‘sib ketishi bilan xarakterlanadi 
(erkaklar 200 sm dan, ayollar 180 sm dan 
baland bo‘ladi) yoki tana ayrim qismlarining 
juda ham kattalashib ketishi. 
Tashqi muxit omillarning odam sog‘ligiga 
ta‘sirini o‘rganadigan axoli yashaydigan 
joylarni, odamlarning turmush va ishlash 
sharoitlarini sog‘lomlashtirishga qaratilgan 
chora-tadbirlar. 
Teri qoplamlari va shilliq pardalarning 
qoramtir rangga zo‘r berib bo‘yalishi. 
Gavda ko‘ndalang o‘lchovlarining bo‘ylama 
o‘lchovlariga nisbatan katta bo‘lishi va to‘sh 
suyagi osti burchagining o‘tmas bo‘lishi 
bilan xarakterlanadigan kishi tanasining 
tuzilishi tipi 
Harbiy xizmatchilarni stasionar davolashga 
mo‘ljallangan davolash muassasi (shifoxona) 

---

326 
nedostatochnost, slabaya virajennost
Gorb (lat) bugor 
Depigmentatsiya (lat) 
oznachayushaya: prekrashenie, 
udaleniye, ustraneniye, izbavleniye 
ot chego-libo; dvijeniye vniz
Deontologiya doljnoe nadlejashee 
nauka, ucheniye. Vrachebnoe 
deontologiya 
Diagnoz raspoznavaniye (grech) 
Diagnostika sposobnost raspoznavat 
(grech) 
Dinamika sila, deystviye (grech) 
Irradiatsiya boley ozaryat, ocveshat 
(let) 
Kaxeksiya istosheniye, 
xudosochniye (grech) 
Klinika—grech 
Klonicheskiy smyatenie, sutoloka 
(grech) 
Koylonixiya
Koma spyachka (grech) 
Bemorni tekshirish va davolash uchun 
shifoxona (kasalxona) ga yotqizish 
Gavda harorati oshgan holda organizmning 
issiqlab ketishi
Tana haroratining pasayishi 
Ro‘yi-rost ifodalangan kifoz bilan 
xarakterlanadidan ko‘krak qafasi va umurtqa 
pag‘onasaning qiyshayib qolishi 
(deformatsiyasi), bukirlik. 
To‘qimalarning qisman yoki tamomila 
pigmentsizlanishi 
Shifokorning burchi va vazifalari haqidagi 
ta‘limot axloq etik qonun -qoidalari 
bemorlar va hamkasblari bilan o‘zaro 
munosabatlarini o‘z ichiga oladigan 
vrachning o‘zini qanday tutish haqidagi ilm-
fan 
Gavda normal qismi shaklining biror 
organining o‘zgarishi (aynishi) turi, formasi. 
Kasallikning og‘ir- yengilligini aniqlash 
Kasallik jarayonini aniqlash 
Birorta harakatning, masalan, kasallikning 
rivojlanish bosqichlari 
Og‘riqlarning patologik o‘choq chegarasidan 
tashqarida tarqalishi 
Xaddan tashqari ozib ketish darajasi 
Davolashdan tashqari, ilmiy tekshirish va 
pedagogik o‘tkaziladigan davolash (stasinar) 
muassasi 

---

327 
Konstitutsiya
Kretinizm
Krizis-resheniye (grech)
Krapivnitsa
Kuratsiya- vedeniye, polzovaniye 
(lat)
Lixoradka- povishenie temperaturi 
(lat) 
Postoyannaya lixoradka
Poslablyayushaya lixoradka 
Peremejayushaya lixoradka 
Istoshayushaya ili rekticheskaya 
lixoradka 
Volnoobraznaya lixoradka 
Mushaklarning tez-tez qisqarishi 
Tirnoqlar shaklining qoshiqsimon o‘zgarishi 
Es-hush susayishining og‘ir darajasi bo‘lib, 
bunda markaziy nerv sistemasi qattiq 
zararlanib es-hush tamomila yo‘qoladi, 
reflekslar bo‘lmaydi va hayotiy muxim 
funksiyalar izdan chiqadi 
Odam gavdasining tuzilishi va shakli, tashqi 
sharoit, sotsioal muxit ta‘sirida kishida 
paydo bo‘ladigan irsiy, morfologik va 
fiziologik xususiyatlar yig‘indisi. 
Gipofiz oldi bo‘lakchasi faoliyatining 
susayishi natijasida aqliy va jismoniy 
jihatdan o‘smay qolish bilan 
xarakterlanadigan endokrin kasallik. 
Potologik jarayon kechishining keskin 
o‘zgarishi (masalan, isitmaning keskin 
pasayishi) 
Terida kamroq shilliq pardalarda cheklangan 
yoki diffuz holda joylashadigan qizil dog‘lar, 
bular qichish bilan davom etib, pufakcha 
holida ko‘tarilib turadi. 
Bemorlarni kuzatib borish 
Tana xaroratining ko‘tarilishi bilan 
ifodalanadigan organizm reaksiyasi 
Xaroratning doimiy yuqori bo‘lishi. Ertalab 
va kechqurun harorat o‘rtasidagi farq 1 C 
dam oshmaydi. 
Ertalab va kechqurun harorat o‘rtasidagi farq 
1C dan ortiq bunda ertalab harorat kamida 
37 C dan oshiq bo‘ladi. 

---

328 
Vozvratnaya lixoradka 
Obratnaya ili izvrashennaya 
lixoradka 
Lordoz 
Medisiya lechu lechit, vrach, 
vrachebnoe iskustva 
Monoartrit
Nanizm
Nozologiya- nauka obolezni (grech) 
Normosteniya 
Osmotr
Ortopnoe
Obratnoe raspolojenie vnutrennix 
organov 
Nalpasiya
Papula-uzelok (grech) 
Paralich- rasslablenie (grech) 
Patogenez- stradanie, bolezn (grech) 
vozniknovenie 
Haroratning bir kunlik farqlanishi 1C dan 
oshiq bunda ertalab harorat norma atrofida 
bo‘ladi 
Kechki va ertalabki harorat 3-4C farq qiladi, 
bunda ertalabki harorat norma atrofida yoki 
normadan pastroq bo‘ladi. Ko‘pincha 
odamning madorini quritadigan terlash va 
uvishishi bilan davom etadi. 
Harorat vaqti-vaqtida ko‘tarilib va tushib 
turadi 
Bir necha kun isitmalash davri isitmasiz davr 
bilan almashib turadi 
Harorat ertalab kechqurunga qaraganda 
yuqori bo‘ladi
Umurtqa pag‘onasining oldingi qiyshayishi 
Kasallikning aniqlashda davolash va uning 
oldini olishga, odamlar salomatligini saqlash 
va mustahkamlashga, qobiliyatina oshirish 
va umrini uzaytirishga qaratilgan ilmiy 
bilimlar va amaliy chora tadbirlar sistemasi 
Faqat bitta bo‘g‘imning yallig‘lanishi 
Endokrin kasallik bo‘lib, bo‘yi nixoyatda 
past bo‘lishi, jinsiy jixatdan voyaga 
yetmaslik bilan namoyon bo‘ladi 
Ayrim kasalliklar haqidagi ta‘limot 
Kishining gavda tuzilishi to‘g‘ri 
proporsional bo‘lishi bilan farq qiladigan tipi 
Ko‘zdan kechirish, tekshirish 
Bemorlarning oyoqlarini pastga tushirib 
turgan majburiy o‘tirgan holati 
Ichki organlarning butunlay almashinib 
joylashishi 

---

329 
Patognomonichniy sindrom- 
utkazatel 
Patalogiya- stradanie, bolezn 
(grech)
Perkussiya
Poliklinika 
Petexii
Propedtvtika- obuchat predvfritelno 
(grech) 
Prognoz medisinskiy (grech) znanie 
napered, predskazanie 
Profilaktika- preduppeditelniy, 
predoxranitelniy (grech) 
Rubsi posle beremennosti 
Rozeola
Rezistentnost
Remissiya umenshenniye, 
oslablenie 
Sanasiya- otsyuda sanitarniy, 
sanatoriy 
Semiotika, simptomatologiya, 
semiologiya (grech) 
Asosiy tekshirish usuli bo‘lib bunda bemor 
paypaslab ko‘riladi
Bu teri toshmalaridan bo‘lib teridan biroz 
ko‘tarilgan qattiq tugunchadir 
Ish faoliyatining buzilishi natijasida 
organlarning falajlanishi 
Kasallikning rivojlanish va paydo bo‘lish 
mexanizmini o‘rganuvchi meditsina bo‘limi 
Muayyan kasallikni ko‘rsatuvchi simptom 
Kasalliklar haqidagi ta‘limot 
Bemorni tikillatib ko‘rish yo‘li bilan 
tekshirish metodi 
Ixtisoslashtirilgan davolash-profilaktika 
muassasasi bo‘lib, u murojaat qilib kelgan 
bemorlarga va uyida tibbiy yordam 
ko‘rsatadi 
Bosib ko‘rilganda yo‘qolmaydigan nuqta-
nuqta holidagi teri ostiga qon quyilishi 
(petexiyalar) 
Bu talabalarga kasalliklarning tekshirish 
usullarini, aniqlashni belgilarga asosan 
o‘rgatuvchi boshlang‘ich fandir. 
Kasalliklarning kelajak natijalarini oqimini 
belgilaydi 
Kasaliklarning oldini olish 
Xomiladorlikda qorin devor terisining ustki 
qavati cho‘zilib yirtiladi, natijada mayday-
mayda chandiqlar qoladi. 

---

330 
Simptom- sovpadenie, priznak 
(grech)
Sindrom
Skolioz- krivoy, izognutniy (grech) 
Sopor- spyachka
Status nastoyashiy
Stetoskop
Striya
Stupor
Sip
Terminalnoy sostoyanie 
Termometriya (grech) tepliy, mera 
Trofika- pitaniye (grech)
Alimentarnaya distrofiya pisha, eda 
Turgor
Fonendoskop
O‘rtikarnaya sip 
Sianoz
Bosib ko‘rilganda yo‘qolib ketadigan pushti 
rang dumaloq shakldagi mayday dog‘lar 
Organlarning qarshilik ko‘rsatishi, 
paypastlab ko‘rib aniqlash.Organizmning 
patogen omillar ta‘siriga bo‘lgan 
chidamliligi.
Mikroblarning antibiotiklarga, 
sulfanilamidlarga va boshqa ximioterapevtik 
vositalarga nisbatan chidamliligi 
Kasallik hodisalarining vaqtinchalik 
susayishi 
Sog‘lomlashtirish 
Kasalliklar simptomlari, alomatlari haqidagi 
fan 
Kasallik belgilarining bir alomati 
Kasallik xolatini, kelib chiqishini belgilovchi 
simptomlar yig‘indosi 
Umurtqa pag‘onasining biror yon tomonga 
qiyshayishi 
Reflekslar saqlangan xushsiz holat 
Ahvol, holat Bemorni ko‘zdan 
rechirayotganda bo‘lgan ahvol 
Odam organizmida paydo bo‘luvchi 
tovushlarni eshitadigan asbob-uskuna 
Teridagi chiziqlari 
Karaxtlik bilan ifodalanadigan es-hushning 
izdan chiqishi 
Teri va shilliq qavatlardagi har xil, alohida, 
ba‘zan bir-biri bilan qo‘shilib ketadigan 
dog‘lar, tugunchalar, pufakchalar va boshqa 

---

331 
Epikriz
Eritema 
Endoartering
Etiologoya
Yatrogeniya- vrach, lecheniya 
(grech) 
belgilar. 
O‘sal holat o‘lim oldi holati 
Haroratni o‘lchash 
Oziqlanish, ovqatlanish. Ovqatlanishning 
buzilishi 
Ochlik natijasida ovqatlanishning 
(distrofiya) 
Teri tarangligi va elastikligi 
Odam organizmida paydo bo‘ladigan 
tovushlarni kuchaytirib eshittiradigan 
moslamasi bor asbob-uskuna 
Eshakemi
Teri qoplamlari va ko‘zga ko‘rinadigan 
shilliq pardalarning ko‘kimtir rangda bo‘lishi 
Kasallikning oqibati haqidagi xulosa 
Terining qizarishi 
Qon tomir devorlarining organik o‘zgarishi
Kasalliklarning paydo bo‘lishi sabablari va
shart-sharoitlari haqidagi fan 
Shifokor sababchi bo‘lgan kasallik