Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro tibbiyot instituti Ichki kasalliklar propedevtikasi kafеdrasi

 
―Akademik polemika‖ usuli 
Gruppa ikki guruhga bo‘linadi, har biriga vaziyatli masala topshiriladi, masalan, ―konsultatsiya 
shifokor-bemor‖. Har bir guruhda 1-2 talabalar konsultatsiya yaxshi tomonlarini yozib oladilar – 
―advokatlar‖, boshqa 2 ta talaba konsultatsiyaning manfiy tomonlarini yozib oladi – ―prokurorlar‖. 
Advokatlar va prokurorlar xulosalari butun guruh bilan tahlil qilinadi. 
Nafas a‘zolari kasalligi bor bemorlarni tekshirishda uni ko‘zdan kechirishga alohida e‘tibor 
berish lozim. Umumiy ko‘zdan kechirishda bemorning vaziyatiga (yarim yotgan holatda), 
ko‘kargan, uchuq toshgan – toshmaganligiga, limfa tuguni kattalashishiga, bartmoqlarining holatiga 
ahamiyat beriladi. Ko‘krak qafasining shakli va nafas olishdagi faolligi aniqlanadi. 
Ko‘krak qafasi normada bo‘lsa uning hamma chiziqlari gormonik va simmetrik joylashadi, 
ayniqsa, bu normostenik konstitutsiyada yaqqol ko‘zga tashlanadi. Astenik va gipersitenik ko‘krak 
qafasi qarama – qarshi xususiyatlari bilan ifodalanadi. 
Patologik sharoitda qisqargan, kengaygan,bochkasimon (emfizematoz) ko‘krak qafasi kuzatiladi, 
xuddi maksimal nafas olgan holatdagidek gipersitenikka o‘xshash ko‘krak qafasining hamma 
qirralari bo‘rtib chiqadi. Bu holat bronxial bo‘g‘ilash hurujida, surunkali emfizemada kuzatiladi, 
bunda nafas chiqarish qiyinlashadi, o‘pkaning elastikligikamayadi. Qarama – qarshi shakli – 
falajlangan ko‘krak qafasi (xuddi chuqur nafas chiqargandagidek cho‘zilgan, yassilangan shakli) 
haddan tashqari ozib ketgan astenik konstitutsiyadagi kasalliklarda uchraydi. Ayniqsa o‘pka silida 
nafas olish qiyinlashadi,skeletning tug‘ma yoki ortirilgan o‘zgarishi ko‘krak qafasi shakliga ta‘sir 
qilishi mumkin. 
Voronkasimon (cuqurchali) ko‘krak qafasi (tug‘ma anomaliya) – etikdo‘z ko‘krak qafasi 
deyiladi. 
Bolalikda raxit kasalligini boshdan kechirishnatijasida ko‘krak qafasining shakli o‘zgarib ―tovuq 
ko‘krak qafasi‖ shakliga kiradi. Bu raxitik shakl deyiladi. Umurtqaning qiyshayishi ham (kifoz, 
skolioz, lordoz) ko‘krak qafasi shaklini o‘zgarishga olib keladi. 

---

182 
Diqqatni ko‘krak qafasining shakliga – yapaloqligiga, bo‘rtib chiqqanga o‘xshash asimetrik 
o‘zgarishlariga qaratamiz. Nafas harakatini kuzata turib nafas turini, uning faolligini, tezligi, 
chuqurligini, meyoridan chetga chiqqanligini belgilash mumkin. Odatda 1 daqiqada 16 – 18 marta 
nafas olinadi, nafas olish nafas chiqarishdan qisqa bo‘ladi. Nafas olish ayollarda va yoshlarda 
ko‘proq ko‘krak yoki quvurg‘alar orqali, katta yoshdagi erkaklarda esa qorin yoki diafragma orqali 
amalgam oshiriladi. Patologik holatlarda nafas olish tez yoki sekin bo‘lishi mumkin (Cheyn – stoks, 
Biota, Qusmaulcha nafas olishlar).
Paypaslash
Ko‘krak qafasining tekshirishda undagi tashqi o‘zgarishlarga ahamiyat beriladi. Ko‘krak qafasi 
ichidagi a‘zolar esa ularning tashqi yuza proyeksiyasiga nisbatan o‘zgariladi. Shuning uchun albatta 
tashqi klinik topografiyani bilishimiz zarur. Bunday topografiya qator tabiiy nuqtalar va sun‘iy 
chiziqlar orqali hosil qilinadi.