Abu ali ibn sino nomidagi buxoro davlat tibbiyot

Qondagi gazlar miqdori.
Qonda fizikaviy erish holatida bo'lgan gazlarning 
hajmini formulaga muvofiq hisoblab chiqish mumkin (g = a • v • p ), g - suyuq likda 
erigan gazni mik- 
dori, a – absorbsiya koeffisient mazko'r temperatura uchun, v – suyuq lik hajmi, P –
mazkurgazbosimi A-atmosferabosimi. 
100 ml arterial qon da erigan kislorod miqdori 0,3 xajm %, karbonat angidrid – 2,5 
xajm % va azot 0,95 xajm % ga teng bo'lishi keragligi hisoblardan ma'lum. Biroq 
quyida tasvir etilgan usullardan foydalanib, qon dan ko'proq kislorod va karbonat 
angidrid ajratib olish mumkin. Bu, qon dagi kislorod va karbonat angidrid fizikaviy 
erish holatidagina emas, balki ximiyaviy bog'lanish holatida xam ekanligidan guvoxlik 
beradi. Qon dagi kislorod gemoglobin bilan bog'langan. Karbonat angidrid esa 
gemoglobin 
bilan 
qisman 
bog'langan, 
ko'pchilik 
qismi 
esa 
qon 
da 
bikarbonatshaklidabo'ladi . 
Arterial va venoz qondagi gazlar miqdori. Sog'lom odamning arterial qon ida 18-
20 xajm % kislorod, 50-52 xajm % karbonat angidrid va qariyb 1 xajm % azot bor. 
Venoz qonda 12 xajm % kislorod, 55-57 xajm % karbonat angidrid va qariyb 1 xajm 
% azot bo'ladi. Bu sonlardan ko'rinib turibdiki, venoz qon o'pka kapillyarlaridan o'ta 
turib, kislorod bilan boyiydi va o'zidagi karbonat angidridning bir qismini ajratib 
chiqaradi. Arterial qon katta doira kapillyarlariga kelgach o'zidagi bir qism kislorodni 
to'qimalarga beradi va karbonat angidrid bilan tuyinadi. Arterial va venoz qondagi azot 
miqdorining bir xil ekanligi uning gazlar almashinuvida qatnashmasligini ko'rsatadi.
Logik masalalar: 
1.Spirometriyada aniqlanadi. Tekshiriluvchining O’TSsi 4100 ml.ga teng, nafas olish 
va chiqarish rezerv havosining hajmi 1800 ml.ga teng. O’pkaning minutlik hajmi 
nechaga teng? 
2.Odam barokameraga joylashtirilgan, o’pkada bosim 758 mm.sim.ust.ga teng. Tinch 
nafas olib chiqarib turganda uni plevra ichi bosimi nechaga teng? 
3.So’n’iy nafas olish apparti hisobiga zararli bo’shliq 250ml.gacha oshadi. Hisoblang 
har bir nafas olganda alveolyar havoning necha qismi yangilanadi? (Nafas hajmi – 500 
ml., qoldiq havo – 1000 ml., rezerv havo – 1500 ml.) 
Vaziyatli masalalar. 
1.Odamda o’pka ichi bosimi 258 mm. Sim.ust. teng, plevra ichi bosimi – 750. Nafasni 
qaysi fazasi? O’pkani elastik tortilishini hisoblang. 
Javob: Chuqur nafas olish. O’pkaning elastik tortilishi o’pkani kuchayishiga 
yo’naltirilgan. U plevra ichidagi bosim miqdorini teskari belgisiga – 28 mm.sim.ust. 
teng. 
2. Tinch holatda o’rta yoshli odamning nafas hajmi 460 ml., o’pkaning funkstional 
hajmi 2200 ml. teng bo’lganda o’pka ventilyastiyasini baholang. Bu tushunchaga ta’rif 
bering.
Javob: O’pka ventilyastiyasini koeffistienti tinch nafas olganda va chiqarganda 
o’pkadagi havoning qancha qismi almashinishi mumkinligi haqida dalolat beradi. 
Nafas hajmi – zararli bo’shliq havosi 
O’VK = --------------------------------------------------- 
Alveolyar hajm 
U odamda O’VK 0,14 teng., bu norma. 
3. Bir guruh talabalar kanat yo’lidan 3000 m. balandlikdagi tog’ga chiqishdi. Ular 
orasida sport bilan shug’ullangan va shug’ullanmagan talabalar bor edi. Har ikkala 
guruhdagi talabalarda nafas qanday o’zgaradi? O’pka vintilyastiyasi effektivligini 
aniqlang? 

---

113 
Javob: Hammada o’pkaning ventilyastiyasi oshadi. Sport bilan shug’ullanganlarda 
nafas chuqurligi o’zgarishi natijasida, shug’ullanmaganlarda chastotasini hisobiga. 
Sport bilan shug’ullanganlarda O’VK yuqori. 
NAZORAT SAVOLLARI: 
1. Tashqi nafas deb nimaga aytiladi? 
2. Ichki nafas deb nimaga aytiladi? 
3. Asosiy nafas mushagi qaysi? 
4. Nafas olganda va chiqarganda plevra ichi bosimi nechaga teng? 
5. Plevra ichidagi bosimni nima ifodalaydi? 
6. Nafas chiqarganda plevra bo’shlig’idagi manfiy bosim qanday o’zgaradi? 
7. Nafas olganda plevra bo’shlig’idagi manfiy bosim qanday o’zgaradi? 
8. Pnevmotoraks nima? 
9. Bir tomonlama pnevmotoraksda o’pka ventilyastiyasi qanday o’zgaradi? 
10. Ikki tomonlama ochiq pnevmotoraksda o’pka ventilyastiyasi qanday o’zgaradi? 
11. Nafas olganda alveolalarda bosim qanday o’zgaradi? 
12. Nafas chiqarganda alveolalarda bosim qanday o’zgaradi? 
13. Nafas hajmi nima? 
14. O’pkani tiriklik hajmi nima? 
15. Nafas yo’llarida nima sodir bo’lmaydi?