Abu ali ibn sino nomidagi buxoro davlat tibbiyot instituti “Umumiy xirurgiya va travmatologiya” kafedrasi

II BO’LIM. OVQAT HAZM QILISHNING FIZIOLOGIK ASOSLARI
2.1
 
Ovqat hazm qilish 
Ovqat hazm qilish murakkab fiziologik jarayon bo’lib, bunda oziq 
moddalar fizik va kimyoviy o'zgarishlar natijasida oddiy birikmali 
moddalargacha parchalanadi va organizmga so’riladi. 
Ovqat og’iz bo’shlig’ida tishlar yordarnida maydalanib yutilishi, ovqat 
hazm qilish organlarda harakatlanishi, hazm bo’lmagan ovqatlarni tashqariga 
chiqarib yuborishi
fizik о ‘zgarish
deb ataladi. 
Fermentlar ta’sirida ovqat tarkibidagi oqsillarning - arninokislotalargacha, 
yog’larning 
gliserin 
va 
yog’ 
kislotalargacha, 
uglevodlarning 
monosaxaridlarigacha parchalanishiga 
kimyoviy о ‘zgarishlar
deb ataladi. 
Bu oddiy birikmali va suvda yaxshi eruvchi moddalar ichak devorlari 
orqali qon va limfa tomirlariga so’riladi. Suv va mineral tuzlar o’zgarmasdan 
qonga o’tadi. 
Ovqat hazm qilish sistemasi og’iz bo’shlig’idan boshlanib, anal teshigida 
tugaydi. Ular og’iz bo’shlig’i, qizilo’ngach, me’da, o’n ikki barmoq ichak, 
ingichka va yo’g’on ichaklar hamda me’da osti bezi va jigar kabi organlardan 
tashkil topgan. 
Og’iz bo’shlig’ida ovqat hazm qilish 
So’lak tarkibi 99,4—99,5 foiz suvdan, ovqatni qizilo’ngachga oson o’tishini 
ta’minlovchi yuqori ilashimli modda - musindan, fermentlar va bir qancha 
mineral moddalardan iborat. Bundan tashqari og’iz bo’shlig’iga tushgan 
mikroblarni eritib yuboradigan 
lizosim
oqsili ham bor. 
Og’iz bo’shlig’ida ovqat yaxshilab chaynalganda so’lak tarkibidagi ptialin 
fermenti uglevodlarni parchalashi mumkin. Shuning uchun non og’izda 
1-rasm. O’giz bo’shlig’i tuzilishi.
Og’iz bo’shlig’iga tushgan ovqat tishlar 
yordarnida maydalanib, so’lak bilan ho’llanadi. 
Ovqatlarni yaxshi hazm bo’lishida ularni 
yaxshilab chaynaslishi muhim aharniyatga ega.
Og’iz bo’shlig’iga ovqat tushgandan so’ng uch 
juft ya’ni til osti, jag’ osti va quloq oldi 
bezlarining kanalchalari ochiladi va og’iz 
bo’shlig’idagi 
ovqatni 
ho’llaydi. 
Ovqat 
tarkibidagi tuzli, achchiq, nordon moddalar 
so’lakni 
ko’p 
miqdorda ajralishiga ta’sir 
ko’rsatadi. 

---

ko’proq chaynalsa, shirin maza bo’ladi. 
Ovqat yutilganda xalqum nafas yo’llarini berkitadi va uning 
qizilo’ngachga o’tkazadi. Qizilo’ngach devorlarining qisqarishi natijasida 
ovqat me’daga o’tadi. Suyuq ovqatlar qizilo’ngachdan me’daga 1-2 soniyada, 
quyuqroq ovqatlar 8-9 soniyada o’tadi.