Abu ali ibn sino nomidagi buxoro davlat tibbiyot instituti “Umumiy xirurgiya va travmatologiya” kafedrasi

КРЮКОВ Александр 
Николаевич
 
Parheznoma tarkibidagi mahsu- lotlar bir-biriga o'xshashlari bilan almash- 
tirilib turilgan. Masalan, go’sht suvda pishgan baliq (sudak, cho’rtan baliq), 
po'sti olingan suvda pishirilgan yoki qovurilgan miya, buzoq yoxud cho'chqa 
oyoqlaridan pishirilgan xolodets, suyuq pishirilgan tuxum, achitilgan qaymoq va 
boshqa mahsulotlar bilan almashtirish tavsiya qilinadi. А.Н.
Крюков m
azkur 
parheznoma uzoq muddat mobaynida qo’llanilganda, spru dardli bemorlarda C 
vitarninining yetishmovchiligi alomatlari paydo bo'lishi aniqlangach, muallif 
anor sharbatini parheznoma tarkibiga kiritadi. Anor sharbati qadimdan mahalliy 
aholi orasida ich ketishga qarshi qo'llanilib kelingan mahsulot bo’lib 
hisoblanadi. Undan tashqari А.Н.
Крюков 
ich ketarga qarshi maqsadda kuniga 
bemorlarga po’sti archilgan jiyda (100 gr), apelsin sharbati va yong’oqni 
(kuniga 10-15 donadan) qo’llagan. Patologik sabablaiga ko’ra bemorlar ichak 
devoridan suyuqliklarning o’tishi izdan chiqqanligi boisidan ularga tavsiya 
qilinadigan suyuqliklarng miqdori cheklangan. 
Umumiy parheznomaga — taomnomaga o'tish jarayoni asta-sekinlik bilan 
amalga oshirilgan. Bemor ichi me’yor holatiga kelgandan 7-10 kun o'tkazib, 
uning ahvoli yaxshi bo’lgach, taomnomasiga sariyog
’
, tuxum qo’shilgan, ezilgan 
sabzavotlar, keyinchalik esa, mannali va guruchli bo'tqalar va, nihoyat, 
qotirilgan non, suvi qochgan oq non, mevalar, qovun (achimagan yangisi), 
tarvuz va shakar qo’shilgan. 
O'zbekiston miqyosida unumli va parhez ovqatlanishning tashkil etilishi va 
rivoj topishida tibbiyot olimlarining hissalari katta. Masalan, prof. 
G.M.Mahkamov 1940 yili keng ko'lamda qo’llaniladigan 17 ta o’zbek 
taomlarining tarkibi va tayyorlash texnologiyasini o'rgangan. Bulaiga go’ja, 
qovurma xo'rda, lag’mon, manti, moshxo'rda, moshguruch, palov, shovla, un 
oshi, shirguruch, shirqovoq, shirxo'rda, chuchvara, yovg'on xo'rda, kesma osh, 
suzma osh kirgan. 
Prof G.M. Mahkamov o'zbek taomlarini tayyorlash jarayonini o'rganib 

---

12 
chiqib, quyidagi xulosalaiga keladi: 
1.
taomlarning quvvati yuqori; 
2.
taomlarning mazasi yaxshi; 
3.
tayyorlash jarayoniga oqilona yondashib, ularning to'yimliligini oshirish; 
4.
tayyor taomlar tarkibiga ishlatiladigan mahsulotlarning yo’qotilgan 
dastlabki sifatini asl holatiga keltiruvchi moddalarni qo’shish; 
5.
taomlarni ko'pchilikning ovqatlalishi bilan shug'ullanadigan oshxonalarda 
keng doirada tayyorlash. 
Prof. G.M. Mahkamov izlanishlar Karayonida o'rganilgan o’zbek 
taomlarining to’yimli va quvvatiy qiymatlarini ishlab chiqqan (1 - jadval).