Abu ali ibn sino nomidagi buxoro davlat tibbiyot instituti “Umumiy xirurgiya va travmatologiya” kafedrasi

2.8
 
Suv va uning organizm uchun ahamiyati 
Suv ovqat ratsionining eng muhim qismi hisoblanadi. Almashinuv 
reaksiyalarining kechishini, hazm qilish, moddalar almashinuvi oziqalari 
peshob bilan chiqarish, issiqlikni kerakli tarzda ushlab turishni ta’minlaydi. 
Suv odam tanasi og’irligining 3/2 qismini tashkil etadi. Organizmning 10% 
dan ko’proq suv yo’qotishi uning hayot faoliyatiga havf tug’diradi. Odamning 
suvga ehtiyoji ovqatlanish turiga va mehnat qilishga, tabiatga, tan sog’ligiga 
va boshqa omillarga bog’liq. 
Suvsiz hayot yo’q. Organizmdagi barcha biokimyoviy jarayonlar suv 
ishtirokida sodir bo’ladi. Suv organizmda quyidagi muhim vazifalarini 
bajaradi: 
-
barcha oziq moddalarning erituvchisidir; 
-
erigan moddalarni butun organizmga tarqatib yetkazib beradi; 
-
issiqlik o’tkazuvchanligi hisobiga tana haroratini me’yorida ushlab turadi; 
-
ovqat hazm qilishini ta’minlaydi; 
- almashingan moddalarni siydik bilan chiqarib yuboradi. 

---

Kishi tanasida 60-65 foizgacha suyuqlik bo’lib, odamning suvga bo’lgan 
sutkalik talabi o’rtacha 2-2,5 litrni tashkil etadi. Shu jumladan, 1,2-1,5l 
suyuqlik chanqoqni qondirish uchun ichiladi,
1 litrga yaqini oziq-ovqat mahsulotlari tarkibiga kiradi. 
Organizmdan suv turli yo’llar bilan, siydik orqali (1,4 1), axlat bilan (0,2 
1), o’pkadan nafas chiqarishda suv bug’i ko’rinishida (0,4 1), ter bilan (0,5 1) 
chiqariladi. 
72 kg li odam tanasida taxminan 42 l suv bo’ladi. Shuning 28 l hujayralar 
tarkibiga kiradi. Organizmda kimyoviy toza suv yo’q, unda juda ko’p 
moddalar: oqsil, qand, vitarnin, mineral tuzlar erigan holda bo’ladi. Kundalik 
ichiladigan suv tarkibida 14 xil makro va mikroelementlar bor. Uning 
tarkibidagi tuzlar miqdori qancha maromda bo’lsa, organizmdagi fiziologik 
jarayonlar shuncha yaxshi o’tadi. Lekin suv tarkibidagi tuzlarning ko’payib 
yoki kamayib ketishi turli xil kasalliklar kelib chiqishiga sabab bo’ladi. 
Ovqat taomnomani tuzganda albatta taomlar bilan olinadigan hamda 
chanqoqni qondirish uchun iste’mol qilinadigan suyuqlik miqdorini hisobga 
olish darkor. Masalan, sutda 87%, turli sabzavot va mevalarda 96% gacha, 
kartoshka, go’shtda 75% gacha va nonda 47% gacha suv bo’lishini 
unutmaslik kerak. 
Odatda, kundalak ichiladigan suv tarkibida 14 xil makro va 
mikroelementlar bor. Uning tarkibidagi tuzlar miqdori qancha maromda 
bo’lsa, organizmdagi fiziologik prosesslar shuncha yaxshi o’tadi. Lekin suv 
tarkibidagi hatto organizm uchun foydali bo’lgan tuzlarning ko’payib yoki 
kamayib ketishi aksariyat hollarda har xil kasalliklar kelib chiqishiga sabab 
bo’ladi. Chunonchi, kalsiy tuzlari ko’p bo’lgan suvlarni uzoq muddat iste’mol 
qilish siydik yo’llarida tosh hosil bo’lishiga, kaliy va magniy tuzlari ko’p 
bo’lgan suvlarni iste’mol qilish esa yurak va qon tomir kasalliklari kelib 
chiqishiga sababchi bo’lishi mumkin. 
Ko’p miqdorda qabul qilingan suyuqlik siydik ajratish organlari faoliyatini 
qiyinlashtiradi hamda yurak va qon tomir sistemalariga ortiqcha ish yuklaydi. 
Bundan tashqari, suyuqlikni ko’p iste’mol qilinganda odam haddan tashqari 
ko’p terlaydi, bu esa o’z navbatida organizmdan osh tuz hamda suvda eruvchi 
vitarninlar xususan, vitarnin C bilan mikroelementlarning tanadan ko’p 
miqdorda chiqib ketishiga sabab bo’ladi. 
Beriladigan suvning miqdori bolalarning yoshiga qarab belgilanadi. 
Masalan, bola qanchalik yosh bo’lsa, beriladigan suv tanasining har bir 
kilogramm og’irligiga qarab shuncha ko’p bo’lishi kerak. Yoshi 3 dan 7 gacha 
bo’lgan bolalarning har bir kilogramm og’irligiga 80 ml, bundan katta 
bolalarga esa 100 ml. dan suv to’g’ri kelishi kerak. Bundan tashqari, 

---

bolalarning suvga bo’lgan ehtiyoji iste’mol qilinadigan taomlar miqdoridagi 
suyuqlik hisobiga qondirilmog’i lozim. Buning uchun taomlardagi suv 
miqdori talab darajasida bo’lishi kerak. Umuman, bolalarga suvni to’g’ri 
iste’mol qilishni o’rgatish juda muhim.