Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Gáp aǵzalarınıń orın tártibiniń stillik qollanılıwı
Gáptegi sózlerdiń orın tártibi sintaksislik hám stilistikalıq xızmetlerde qollanıladı. Sózlerdiń orın tártibiniń sintaksislik xızmeti, tiykarınan, gáp aǵzalarınıń arasındaǵı mánilik qatnasları arqalı bildiriledi. Bul jaǵday, kóbinese turaqlı orınǵa iye bolǵan gáp aǵzalrına qatnaslı bolıp keledi. Turaqlı orınǵa iye bolǵan gáp aǵzalarınıń ózgeriwi menen olardıń sintaksislik xızmetide ózgeredi. Máselen, kelbetlik hám geypara ráwishler atawısh sóz dizberginiń quramında atlıqtıń aldında anıqlawısh xızmetin atqaradı: ashıq hawa, kóp nim t.b. Eger sol sózlerdiń orın tártibi ózgertilse, kelbetlik hám ráwish sózler keyingi orınǵa ótiwi menen sintaksislik xızmeti de ózgeredi. Sol keyingi orınǵa ótken bayanlawıshlıq xızmetke ótip, baslawısh-bayanlawıshlıq orın tártiptegi gápti dúzedi. Mısalı: Hawa ashıq. Ónim kóp t.b.
Sózlerdiń stillik xızmet atqarıwında erkin orın tártiptegi sózlerdiń birine ayırıqsha dıqqat awdarıp, mánisi biraz kúsheytilip aytıladı hám stillik xızmeti artadı. Bunday jaǵdayda mánisi kúsheytilip aytılǵan sózge logikalıq pát túsedi. Logikalıq pát túsken sóz orın tártibi jaǵınan bayanlawıshtıń aldında jaylasadı. Mısalı: Diyxanlar pútkil ómir boyı jerdi úyrenedi. Pútkil ómir boyı jerdi diyxanlar úyrenedi.
Ásirese, gáp aǵzalarınıń orın tártibine stillik xızmet atqarıwı awızeki sóylew stiline yamsa sol stil jazılǵan prozalıq kórkem shıǵarmalarda keń qollanıladı. Bunday jaǵdayda ádettegi orın tártiptegi sózlre orın almasadı. Bunday orın tártipte sóylewshi hám tıńlawshıǵa eń áhimiyetli bolǵan sóz aldın, onsha áhimiyetli bolmaǵan sóz keyin jaylasadı. Mısalı: Ǵawashalar ıssı urǵanday solıp atır. Ne qılarımızdı bilmey hayranbız. Máslahat beriń bizge, tereńge suw jetpegenlikten bolıp atır bul hádiyse.
Gáptiń barlıq aǵzaları da stillik xızmetlerde qollanıladı. Gáp aǵzaları stillik xızmette qollanılǵanda erkin orın tártipten ózgerip, stillik talapqa ılayıq inversiyalanadı: Ayt shınıńdı, ki edi ol?(ol – baslawısh). Miynet – baxıt, miynet – húrmet, miynet – dańq, Túsin endiusı aytqan sózimdi. (túsin – bayanlawısh) Aytıńız tilegińizdi (aytıńız –bayanlawısh). Teridey bózden tikseń de shıdamaydı buǵan (tolıqlawısh)
Gáptiń basqa aǵzaları da usı taqlette inversiyalanıp jaylasadı.