Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Qospa sóz dizbekleri jay sóz dizbeginiń quramına basqa sózlerdiń qosılıp keńeyip keliwinen dúziledi. Mısalı: paxtanı teriw – paxtanı mashina menen teriw, salını suwǵarıw – salını qandırıp suwǵarıw, Nókistiń kóshesi – Nókistiń keń kóshesi t.b.

Qospa sóz dizbegi eń kemi úsh hám onnan da kóp mánili sózlerdiń dizbeginen dúziledi. Qospa sóz dizbekleri tómendegishe dúziledi:

1. 
   Sóz dizbeginiń dáslepki sıńarı hártúrli sózler menen keńeyip keliw arqalı qospa sóz dizbegi dúziledi: paxtanıń tárbiyasın sapalı júrgiziw, awıldı sapalı awız suw menen támiyinlew, Ústúrttiń jer astı baylıqların qazıp alıw
   
2. 
   Sóz dizbeginiń feyilden bolǵan ekinshi sıńarınıń aldında obyektlik yamasa pısıqlawısh mánili sózler qosılıp qospa sóz dizbegin dúzedi. Mısalı: paxtanı teriw (jay sóz dizbegi) – paxtanı mashina menen teriw (qospa sóz dizbegi), salını túyeklew (jay) – salını kmbayın menen sapalı túrde túyeklew (qospa) t.b. Qospa sóz dizbeginiń bul túrin jay dizbeklerine ajıratiwǵa boladı. Mısalı:
   

1. 
   paxtanı mashina menen teriw: paxtanı teriw, mashina menen teriw
   
2. 
   salını kmbayın menen sapalı túrde túyeklew: salını túyeklew, kombayın menen túyeklew, sapalı túyeklew
   

3. 
   Sóz dizbeginiń dáslepki sıńarları hal feyil, kelbetlik feyil hám háreket atı feyil toplamlarınan bolıp kelgende qospa sóz dizbegi dúziledi: Ol jońıshqanı dizden bılǵanıp ora basladı. Men bunı jańa sırtqa shıqqanımda abayladım.
   

Sóz dizbeginiń bas sózdiń bildiriliwine qaray túrleri
Sóz dizbeginiń bas (baǵındırıwshı) sózi sóz dizbegin dúziwshi sıńarı bolıp keledi. Sonlıqtan bas sóziniń qanday sóz shaqabınan bolıwına qaray, sóz dizbegi atawısh sóz dizbegi hám feyil sóz dizbegi bolıp ekige bólinedi.
Atawısh sóz dizbegi: Sóz dizbeginiń bas sózi sózi atawısh sózlerden bolǵan túrine atawısh sóz dizbegi delinedi. Atawısh sóz dizbeginiń bas sózi, kóbinese atlıqtan, kelbetlikten jeke-siyrek basqa atawısh sózlerden boladı.
1.Basqarıwshı sózi atlıqtan bolǵan sóz dizbeginiń dúziliw modeli tómendegishe:
a) atlıq-atlıq: jún oramal, jipek gezleme, sawınshı qız, fermanıń malları, terektiń japıraǵı t.b.
b) kelbetlik-atlıq: keń dala, aq tawar, biyik taw, salqın samal, uzın boylı jigit, orpań topıraqlı jer t.b.
v) sanlıq-atlıq: úsh adam, on jılqı, jetinshi klass, júzlegen qoy, jigirma birinshi ásir t.b.
g) almasıq-atlıq: bul kisi, usı oqıwshı, barlıq adamlar, mına awıl t.b.
d) kelbetlik feyil-atlıq: órilgen jay, tońlaǵan jer, oqıǵan bala, súrilgen jer, otalǵan atız t.b.
2.Basqarıwshı sózi kelbetlikten bolǵan sóz dizbekleri: jaydan biyik, mennen úlken, sózge sheshen, iske shaqqan, qardan aq, isine puxta, aytıwǵa ańsat, adamǵa dos, hámmesinen sulıw, óz miyneti menen qádirli, as iyesi menen tatlı t.b.