Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Shárt dánekerleri: eger, eger de. Bul dánekerler shárt baǵınıńqılı qospa gáptiń quramındaǵı jay gáplerdi baylanıstıw ushın qollanıladı. Mısalı: Eger de meniń jıynaǵan ot-shóbime iyek sozatuǵın bolsań, házirden baslap ayt, men saǵan ózim-aq orıp beremen.

Dánekerlik xızmettegi sózler
Geypara soraw (qatnas) almasıqları hám dep, dese, degenshe sózleri dánekerlik xızmette qollanıladı. Olar dánekerlik xızmette qollanılıw arqalı túpkilikli dánekerler sıyaqlı, baǵınıńqılı qospa gáptiń quramındaǵı jay gáplerdi bir-biri menen hártúrli mánilerde baylanıstıradı. Dánekerlik xızmettegi sózler mınalar:

1. 
   Qansha-sonsha, qanday-sonday, qalay-solay, qansheli-sonsheli, qanshama-sonshama, qayda-sonda, qaydan-sonnan, qaysı jerge-sol jerge t.b. Bul juplasıp kelgen qatnasıqlı sózlerdiń birinshi sıńarı dáslepki jay gápte qollanıladı, al sońǵı sıńarı ekinshi jay gápte qollanıladı. Mısalı: Balıq qansha mol bolsa, aqsha sonsha mol boladı (salıstırıw mánisinde). Aldıńǵı arba qaydan júrse, sońǵı arba sonnan júredi (orınlıq mánide).
   
2. 
   Dep, dese, degenshe kómekshi feyilleri dánekerlik xızmette kelgende, kóbinese sebep, maqset, waqıt, shárt baǵınıńqılı qospa gáptiń jay gáplerin baylanıstırıw ushın qollanıladı. Mısalı: Olar hámme waqıt joqarı bilim aladı dep, bizler úmit etetuǵın edik. Ondatra qaqpandı súyrep ketpesin dep, ol ergenekti qamısqa qaqpanǵa muqıyatlap baylap qoydı. Buǵan bir nárse bolıp qalǵan shıǵar dep, Palwan onı sıypap kórdi. Ol saǵan barmayman dese, Begjan kúsh kórsetip, barıwǵa zorlaydı.
   

Dánekerli gáplerge útirdiń qoyılıwı

1. 
   Gáp ishinde biraq, lekin, sebebi, sonlıqtan, óytkeni, sol sebepli, sonıń ushın dánekerlerinen aldın útir qoyıladı. Mısalı: Asqar átirapqa qaraydı, biraq hesh nárse kórinbeydi.
   
2. 
   hám, da, de, jáne, gá, gáhi, ya, yáki t.b. dánekerleri tákirarlanıp kelgende de birgelkili aǵzalardıń arasına útir qoyıladı. Ol gá túrgeldi, gá otırdı.
   
3. 
   hám, jáne, ya, yamasa, menen t.b. dánekerleri qaytalanbay tek eki birgelkili aǵzanıń arasında baylanıstırıwshılıq xızmet atqarsa útir qoyılmaydı. Apam menen aǵam meniń joqarı oqıw ornında oqıwımdı qáleydi.
   
4. 
   da, de dánekrleri qospa gáptiń quramındaǵı jay gáplerdi baylanıstırıp kelse, útir dánekerden keyin qoyıladı. Mısalı: Tanabay onıń kózine qaradı da, qas-qabaǵı úyilip ketti.