Abituriyent 25 ball maksimum (biologiya)

d) oqsil biosintezi yoki polipeptid zanjiri sinteziga doir:

1. Nuklein kislotalar molekulasida nukleotidlar o'zaro fosfodiefir bog'lari orqali bog'lanadi. DNK molekulasida 598 ta fosfodiefir bog’i bo'lsa, ushbu DNK asosida sintezlangan oqsildagi peptid bog'lar sonini aniqlang.

Yechilishi: DNK molekulasida 598 ta fosfodiefir bog’ 599 ta nukleotid o'rtasida joylashadi. Oqsil sintezlanishi uchun avval i-RNK sintezlanishi kerak. Buning uchun DNK qo'sh zanjirining bittasidan i-RNK sintezlanadi. Bunda DNK dagi 599 ta nukleotidning yarmi transkripsiyada qatnashadi, ya’ni 300 deb olamiz. i-RNK da 300 ta nukleotid bo'lsa, shu gen asosida sintezlangan polipeptid zanjirdagi aminokislotalar sonini topamiz. Sizga ma’lumki, 3 ta nukleotid bitta aminokislotani ifodalaydi. Bundan kelib chiqadiki, 300 ta nukleotid 100 ta aminokislotani polipeptid zanjirda kelishini ta’minlar ekan. Polipeptid zanjirda aminokislotalar o'zaro peptid bog' orqali birikadi. Ikkita aminokislota bitta peptid bog' orqali biriksa, demak, 100 ta aminokislota 99 ta peptid bog’ orqali birikar ekan. Javob - 99 ta peptid bog’.

2. Qaysi javobda odam organizmidagi gemoglobin oqsilining α zanjiridagi peptid bog'lar soni va β zanjiri sintezida qatnashuvchi i- RNK dagi nukleotidlar soni to'g'ri ko'rsatilgan?

Yechilishi: sizga ma’lumki, odam gemoglobin oqsili ikkita α va ikkita β zanjirdan tashkil topgan. α ning har bir zanjiri 141 ta, β ning har bir zanjiri 145 ta aminokislotadan iborat. Demak bitta α zanjirda 141 ta aminokislota bo'lsa, ular o'rtasida 140 ta peptid bog' bo'ladi. Ikkita β zanjir ham bitta i-RNK yordamida sintezlanadi. Shuning uchun bitta zanjirdagi aminokislotalar soniga qarab nukleotidlar sonini topamiz. Bitta β zanjirda 145 ta aminokislota bo'lsa, i-RNK da 435 ta nukleotid bo'ladi, ya’ni 145x3=435 bo'ladi.

3. DNK molekulasida adenin va timin orasida ikkita, guanin va sitozin orasida uchta vodorod bog'lar bor, qo'shni nukleotidlar orasi 0,34 nm ga teng. Ma’lum DNK bo’lagida 1050 ta vodorod bog’ bo'lib, shundan 40%i adenin va timin orasida bo'lsa, shu DNK bo'lagining bitta zanjiri asosida sintezlangan oqsildagi aminokislotalar sonini aniqlang.

Yechilishi: 1050 ta vodorod bog’larning 40% i, ya’ni 420 tasi adenin va timin orasida, 60% i ya'ni, 630 tasi guanin va sitozin orasida ekan. Nukleotidlar sonini topamiz: 420/2=210 tadan adenin va timin. 630/3=210 tadan guanin va sitozin ekan. DNK ning bitta zanjirida 210 ta adenin vu 210 ta guanine, jami 420 ta nukleotid, ikkinchi zunjirida shunga komplementar 210 ta timin va 210 ta sitozin joylashadi. DNK zanjirida jami 840 ta nukleotid, bitta zanjirida 420 ta nukleotid bo’ladi. Shu bitta zanjir asosida sintezlangan oqsildagi aminokislotalar sonini topamiz. Bitta aminokislotani 3 ta nukleotid ifodalaydi. Shuning uchun 420/3=140 ta bo'ladi. Demak, aminokislotalar soni 140 ta.