Abduvohidov S. N., Ganiyev Z. A. Geografiya ta’limi metodikasi

Jami 
34 
 
Nazorat savollari 
1.
 
Maktablarda  tabiiy  geografiya  boshlang’ich  kursining  o’qitilish 
metodikasi. 
2.
 
Maktab tabiiy geografiya kurslari nechanchi sinflarni o’z ichiga oladi? 
3.
 
Tabiiy geografiya boshlang‘ich kursining mazmun va mohiyati. 
4.
 
Tabiiy  geografiya  boshlang‘ich  kursida  qanday  tushunchalar  asosiy 
o‘rinni egallaydi. 
 
 
 
 

---

262 
 
XI BOB. MAKTABDA MATERIK VA OKEANLAR TABIIY 
GEOGRAFIYASI KURSINI O‘QITISH METODIKASI 
 
11.1 Materik va okeanlar tabiiy geografiyasi kursining mazmun va 
mohiyati 
 
Materiklar  va  okeanlar  tabiiy  geografiyasi  kursida  o‘quvchilar  Tabiiy 
geografiya  boshlang‘ich  kursida  olgan  bilimlarini  mustahkamlaydilar.  Bu  kursda 
o‘quvchilarga  geografik  xaritalar,  geografik  qobiq  va  uning  rivojlanish 
qonuniyatlari,  tuzilishi,  xususiyatlari,  tarkibiy  qismlari  (litosfera,  gidrosfera, 
atmosfera),  har  bir  materik  va  okean  tabiatiga  oid  bilimlar  beriladi.  Jumladan, 
kursda  geografik  qobiq  va  uning  chegaralari,  rivojlanish  bosqichlari,  umumiy 
qonuniyatlari,  litosfera  va  yer  relifining  tuzilishi  kabi  tushunchalar  berib  boriladi. 
Materik  va  okeanlar  tabiiy  geografiyasi  kursi  so‘zboshi  va  sakkiz  bobdan  iborat. 
So‘zboshida  kursda  nimalar  o‘rganilishi  va  geografik  xaritalar,  ularning  turlari, 
globus va atlaslar haqida ma’lumotlar berilgan. 
Geografik qobiq bobi 8 ta mavzudan iborat bo‘lib, ular quydagilar. 
1.
 
Geografik  qobiqning chegaralari, xususiyatlari. 
2.
 
Geografik qobiqning rivojlanish bosqichlari va umumiy qonuniyatlari 
3.
 
Litosfera va Yer relyef 
4.
 
Materiklar va okeanlarning paydo bo‘lishi va rivojlanishi 
5.
 
Gidrosfera, uning tarkibiy qismlari 
6.
 
Atmosfera. Yerning iqlim mintaqalari 
7.
 
Tabiat komplekslari, ularning almashinishi va zonalligi 
8.
 
Yer yuzi aholisi, irqlar 
Kursning  ikkinchi  bobi  “Okeanlar  tabiati”  deb  nomlangan.  Bu  bob  5  ta 
mavzudan iborat. Ular quyidagilar. 
1.
 
Dunyo okeani va uning qismlari. 
2.
 
Dunyo okeani tubining geologik tuzilishi va relyef 
3.
 
Okean suvining xususiyatlari. 
4.
 
Dunyo okeanining atmosfera va quruqlikka ta’siri. 
5.
 
Okean boyliklari, ulardan foydalanish va  muhofaza qilish. 
Kursning uchinchi bobida Afrika materigi, Atlantika va Hind okeanlari 
haqida ma’lumotlar berilgan. Bu bob 11 ta mavzuni o‘z ichiga oladi. 
1.
 
Afrika materigining geografik o‘rni va o‘rganilish tarixi. 
2.
 
Geologik tuzilishi va foydali qazilmalari. Relyef. 
3.
 
Materik iqlimining xususiyatlari. 
4.
 
Iqlim mintaqalari. 
5.
 
Ichki suvlari. 
6.
 
Ekvatorial  o‘rmonlar va savannalar. 
7.
 
Tropik cho‘llar va subtropiklar. 
8.
 
Tabiiy geografik o‘lkalari. 

---

263 
 
9.
 
Materik aholisi va uning tabiatga ta’siri. 
10.
 
Materik aholisi va uning tabiatga ta’siri. 
11.
 
Atlantika okeani. 
12.
 
Hind okeani. 
Kursning  to‘rtinchi  bobida  Avstraliya  va  Okeaniyaning  tabiiy  geografik 
o‘rni,  kashf  etilishi,  tekshirilishi,  rivojlanishining  asosiy  bosqichlari,  relyefi, 
foydali  qazilmalari,  iqlimi,  ichki  suvlari    va  tabiat  zonalari  hamda  Tinch  okeani 
haqida ma’lumotlar berilgan. Bob 6 ta mavzu va 
takrorlashdan iborat. 
1.
 
Avstraliyaning geografik o‘rni, o‘rganilish tarixi, geologik tuzilishi, foydali 
qazilmalari. Relyefi. 
2.
 
Iqlimi, ichki suvlari va tabiat zonalari. 
3.
 
Materik aholisi va uning tabiatga ta’siri. 
4.
 
Takrorlash. 
5.
 
Okeaniya. 
6.
 
Okeaniya iqlimi, tabiat zonalari va aholisi. 
Kursning  beshinchi  bobida 
Antarktida  materigiga  oid  ma’lumotlar  berilgan 
bo‘lib, 2 ta mavzuni o‘z ichiga oladi. 
1.
 
Geografik o‘rni, o‘rganilish tarixi, geologik tuzilishi, foydali qazilmalari. 
Relyefi. 
2.
 
Iqlimi va tabiat komplekslari. 
Kursning oltinchi bobida 
Janubiy Amerika materigining tabiati, 
tabiiy 
geografik xususiyatlari, tekshirilish tarixi va boshqa ko‘plab ma’lumotlar berilgan. 
Bob 5 ta mavzuni o‘z ichiga oladi. 
1.
 
Geografik o‘rni, o‘rganilish tarixi, geologik tuzilishi, foydali qazilmalari. 
Relyef. 
2.
 
Iqlimi va ichki suvlari. 
3.
 
Janubiy Amerikaning tabiat zonalari va balandlik mintaqalari. 
4.
 
Tabiiy geografik o‘lkalari 
5.
 
Janubiy Amerika aholisi 
Kursning yettinchi bobi “
Shimoliy Amerika materigi” deb nomlanib, 
Shimoliy Amerika materigi va Shimoliy muz okeani haqida ma’lumotlar 
berilgan. Bob 6 ta mavzudan iborat. 
1.
 
Geografik o‘rni, o‘rganilish tarixi, geologik tuzilishi, foydali qazilmalari. 
Relyef. 
2.
 
Shimoliy Amerika iqlimi va ichki suvlari. 
3.
 
Shimoliy Amerikaning tabiat zonalari va balandlik mintaqalari. 
4.
 
Shimoliy Amerikaning tabiiy geografik o‘lkalari. 
5.
 
Shimoliy Amerika aholisi. 
6.
 
Shimoliy Muz okeani. 
Kursning sakkizinchi bobida Yevrosiyo materigi va hududining tabiiy 
geografik o‘lkalari haqida ma’lumotlar berilgan. Bob 19 ta mavzu, 
umumlashtiruvchi  takrorlash va ilovalardan iborat 
1.
 
Yevrosiyoning geografik o‘rni, o‘rganilish tarixi. 
2.
 
Geologik tuzilishi va foydali qazilmalari. Relyef. 

---

264 
 
3.
 
Yevrosiyo iqlimi. 
4.
 
Sovuq va mo‘tadil iqlim mintaqalari. 
5.
 
Issiq iqlim mintaqalari. 
6.
 
Ichki suvlari. 
7.
 
Sovuq va mo‘tadil iqlim mintaqalaridagi tabiat zonalari. 
8.
 
Issiq iqlim mintaqalaridagi tabiat zonalari. 
9.
 
Balandlik mintaqalari. 
10.
 
Yevrosiyo aholisi va  siyosiy xaritasi. 
11.
 
Antropogen tabiat komplekslari. 
12.
 
Yevrosiyo hududining tabiiy geografik o‘lkalarga bo‘linishi. 
13.
 
O’rta Yevropa. 
14.
 
Sharqiy Yevropa. 
15.
 
G’arbiy va Sharqiy Sibir. 
16.
 
Markaziy Osiyo. 
17.
 
Sharqiy Osiyo. 
18.
 
Janubiy Osiyo. 
19.
 
Old Osiyo. 
20.
 
Umumlashtiruvchi  takrorlash.