Abdurashid to xtaboyev

1. Insonlarga ta’sir o‘tkazish omillari
• 
Tasavvur qiling! Restoranga tashrif buyurgan mijozlarga ofisiant iltifot 
bilan joy ko‘rsatyapti. Biroq joylar turlicha - o‘ta shinam va uncha qulay 
boMmagan joylar. Ofisiant joy ko‘rsatayotganda mijozdagi qaysi xislatlami 
inobatga oladi? Nega u ba’zi mijozlami shinam, boshqalarini esa uncha 
qulay boMmagan joylarga joylashtiradi?
1. Tashqi ko‘rinishi. Bilamizki kiyimlaringizga qarab kutib oladilar. 
Shuning uchun o ‘zga kishilarga o ‘z ta’siringizni o ‘tkazishni istasangiz, 
kiyinish madaniyatiga alohida e’tibor bering. Tadbirkor kishilar shuni yodda 
tutishlari kerakki, kiyim insonning madaniyati va turmushining farovonligi, 
qolaversa, uning jamiyatda tutgan o‘rnidan darak beruvchi belgidir.
2. 0 ‘zini tutishi. Nutq ravonligi va uning ohangi, kishining o ‘ziga 
bo‘lgan ishonchi ham katta ahamiyatga ega. Agar o‘zingizga boMgan 
ishonchingiz yetarli darajada boMmasa, buning sabablarini aniqlashga 
harakat qiling. Atrofingizdagi kishilarning qiyin holatdan qanday qilib chiqib 
ketayotganliklariga e ’tibor bering. Bu ma’lum bilimlarga ega boMishingizga 
yordam beradi.
3. Manfaat. Kishining boshqalarga ta’sir o‘tkaza olish darajasi bevosita 
uning o‘zgalami rag‘batlantira bilishi yoki jazo choralarini qoMIash 
imkoniyatlari bilan bogMiqdir. Agar siz rahbar boMsangiz, demak o‘zgalami 
rag‘batlantirish yoki jazolash uchun Sizda bir qancha imkoniyatlar bor: ish 
haqini kamaytirish yoki oshirish, mukofotlash, ma’naviy taqdirlash, yuqori 
mansabga ko‘tarish yoki mansabga pasaytirish, ishdan bo‘shatish va h.k. 
Manfaat omilini nafaqat«boshliq-xodim» munosabatlarida, balki kishilarga 
ta’sir o'tkazish kerak boMgan barcha holatlarda va o ‘z joyida ishlatishni 
bilish lozim. Siz hamisha o ‘z manfaatlaringizni aniq bilgan holda harakat 
qilishingiz kerak.
Rahbaming asosiy vazifasi - bu qoM ostidagi ishchi-xodim lar energiyasini 
ezgu maqsadlar tomonga yo‘naltirishdan iborat. M a’lum faoliyatga undash
39

---

jarayonirag‘batlantirishdebataladi.Rag‘batlantirish -negiz,boshqaruvning 
yadrosidir.
Ishchi-xodimlar faoliyatini rag‘batlantirishning asosiy omillaridan 
biri mukofotlashdir. Ishchi-xodimlami rag‘batlantirish olayotgan ish xaqi 
miqdori hamda yashash sharoitini beigilovchi boshqa bir qancha omillar 
(bo'sh vaqt, uy, bepul davolanish, farzandini bepul bog‘chaga joylashtirish 
imkoniyati vahokazo) bilan bog'liqdir. Bu omiliarning asosiy qismigarahbar 
bevosita ta’sir eta oladi. Demak, u o ‘z ishchi-xodimlarini rag‘batlantirishni 
tartibga solishi mumkin.
4. 
Shaxsiy munosabatlar. Taniqli tadbirkorlardan bo‘lmish Charlz 
Shvab bir yilda 1 min. dollar moyana olar edi (bir kunda 3 ming dollardan 
ziyodroq). Taniqliligi jihatdan Shvabdan qolishmaydigan, biroq boshqa 
sohada faoliyat yurituvchi -D e y I Kamegi o‘ziga shunday savol berdi: «Nima 
uchun Shvabga bu qadar yuqori maosh to'laydilar?», «Nima, Shvab ulug‘ 
iste’dod sohibimi? Yo‘q. Yoki po‘lat ishlab chiqarish sohasida boshqalardan 
ko'proq bilimga egami? Safsata. Shaxsan Charlz Shvabning o‘zi, qo‘l 
ostida po‘lat ishlab chiqarish sohasida unga nisbatan ko‘proq bilimga ega 
kishilar ishlashi haqida menga gapirib berdi». Karnegi nihoyat o‘z savoliga 
javob topdi: «Shvabning ta’kidlashicha, unga bunday maoshni kishilar 
bilan unumli munosabatda bo‘la olganligi uchun to‘lashgan». Odamlar 
bilan munosabatda bo‘lish uchun kuniga 3 ming dollar! Demak, muomala 
madaniyatini o‘rganish kapitalni unumli joylashtirish bilan barobar ekan.
Deyl Kamegi kishilaming o‘zaro munosabatlariga bag‘ishlangan bir 
qancha qiziqarli kitoblar yozgan. Ulardan birida o‘zga kishilarga ta’sir 
o‘tkazish haqida foydali maslahatlar beriladi. Bu kitob «Do‘st orttirish va 
kishilarga ta’sir o‘tkazish haqida» deb nomlanadi. Ushbu kitobdan olingan 
ko‘chirmalar quyida keltirilgan. Kamegi tavsiyalarini o‘qib chiqing, yodda 
saqlang va amalda qo‘llashga urinib ko‘ring. Bu sizga hayotingizni tubdan 
o‘zgartirish imkonini beradi.