Abduramanov xamid xudaybergenovich arabov nurali uralovich xolmuxamedov muhsinjon murodullaevich

Y
min 
- 
tadqiq etilayotgan yilda inson taraqqiyoti indeksi maqsadli 
mo’ljallaridan mamlakat aholi jon boshiga yalpi milliy daromad miqdorining 
minimal belgisi; 

Y
max 
– 
tadqiq etilayotgan yilda inson taraqqiyoti indeksi maqsadli 
mo’ljallaridan mamlakat aholi jon boshiga inson taraqqiyoti indeksi miqdorining 
maksimal belgisi. 
2-bosqich
. 
Integral inson taraqqiyoti indeksini hisoblash uchun
subindekslarni agregatlash
. Kutilayotgan umr davomiyligi (
LEI
) indeksi, ta’lim 
indeksi (
EI)
va turmush darajasi indeksi (
GNII
) belgilari o’rnatilgach, inson 
taraqqiyoti indeksi quyidagi formula bo’yicha bu uch indeksning geometrik 
o’rtacha ko’rsatkichi sifatida hisoblanadi: 
3
t
t
t
t
GNII
EI
LEI
HDI



 
Kutilayotgan umr davomiyligi indeksi = 
O’rtacha o’qish davomiyligi indeksi 
= 0,568. 
Kutilayotgan o’qish davomiyligi indeksi 
Ta’lim indeksi 
Daromad indeksi 
= 0,584. 

---

175 
Inson taraqqiyoti indeksi
Shu tarzda, yangi indikatorlar va yangi amaliy shakldan foydalangan holda 
inson taraqqiyoti indeksini hisoblash metodologiyasini yaxshilash sezilarli 
o’zgarishlarga olib keldi. O’rtacha geometrik ko’rsatkichni qo’llash yanada past 
indeks belgilarini beradi, binobarin o’lchamlari turlicha rivojlangan mamlakatlarda 
ko’proq o’zgarishlar kuzatilgan. Bundan tashqari, mavjud maksimal belgilar 
darajasida yuqori chegaralarni o’rnatish umumiy indeks belgilariga kamroq ta’sir 
ko’rsatadi hamda muvofiq tarzda reytingga kamroq ta’sir etadi. 
Inson taraqqiyoti indeksi yalpi milliy mahsulotga nisbatan kengroq vosita 
hisoblanishiga qaramay, inson rivojlanishini baholash uchun inson rivojlanishi 
integral 
indekslarini 
hisoblash 
metodologiyasini 
takomillashtirish 
zarurati 
haligacha saqlanib qolgan. Inson taraqqiyoti indeksi inson rivojlanishini belgilash 
uchun ijtimoiy tengsizlik, inson huquqlariga rioya etish va siyosiy erkinliklar 
mavjudligi singari bir qator muhim mezonlarni hisobga olmaydi hamda 
mamlakatda amalga oshirilayotgan ijtimoiy va institustional islohotlarni sifatli 
to’liq baholay olmaydi.