Abdurahmon akbar

J i   / '
aqinda  Yoshlar  telekanalida  0 ‘zbekiston  xalq  shoiri  Jamol 
Kamol  kitob  mutolaasi  haqida  so'zlab,  kitobning  televizor  va 
kompyuterdan  farqli  jihatlarini  kichkintoylarga  sodda  misollar  orqali 
tu sh u n tirib   berdi.  U stoz  televizor  va  kom pyuter  ishqibozlarini 
stadionda  ftitbol  tomosha  qilib  o'tirganlarga,  kitobsevar  bolalami  esa 
aynan  futbol  o'ynayotgan  o ‘yinchilarga  qiyosladi.  „Kitobxon  mutolaa 
jarayonida  asar  qahram onlari  bilan 
birga  yashaydi,  yonm a-yon 
yuradi,  asar  ichiga  kirib,  so‘zning  mazasini  his  etadi“ ,  dedi  piro- 
vardida  shoirimiz.
Ajabo,  so‘zning  ham  mazasi,  ta ’mi  boMadimi?  U  axir  non  emas- 
ku...  yeyilsa,  yoki  choy  kabi  ichilsa?  Hatto  so‘zni  ko‘rib  ham  bo‘l- 
maydi-ku?  Shoirimizning  bu  qiyosi  menga 
manzur  bo'ldi.  Qiyosni 
qanday  tushunganimni  hozir  sizga  so‘zlab  beraman.
Faraz  qiling,  yaqin  o ‘rtog‘ingiz  sizdan  qarzga  pul  olgan.  Siz  esa, 
deylik,  pulni  o n an g izn in g   beshik  t o ‘yiga  atab  yig'ib  q o ‘ygan 
jam g‘armasidan  hech  kimdan  so'ram ay  olgansiz.  D o‘stingiz  pulni 
qaytarib  bera  olmayapti.  Onangiz  esa  ertalab  bozorga  borishi  kerak.
6 —  G 'a ro y ib   avtobus
81
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ahvolingiz  o ‘ta  chatoq.  Qanday  qilib  bo‘lsa  ham  pulni  olib  kelish 
kerak.  Demak,  maqsadingiz  aniq.  D o‘stingizning 
uyiga  borib  nima 
deysiz?  Gapingizni  istasangiz,  istamasangiz  miyada  oldindan  pishitib 
olasiz.  Siz  shubhasiz  chorasiz 
ahvolingizni  eng  ta'sirli,  aniq-tiniq 
so‘zlar  bilan  ifodalaysiz.  „Endi 
onamning  ko‘ziga  qanday  qaray- 
m an?“  degan  gapdan  „onam  bilsa,  boshimda  yong'oq  chaqadi“  degan 
gapingiz  do‘stingizga  ancha  kuchli  ta’sir  qiladi.
So'zning  „ta’mi“ ,  ta ’sir  kuchi  o'zgarayotganini  payqayapsizmi?
She’r  degani  ham  shunday  gap.  Ko'ngildagi  dardni,  quvonchni, 
fikrni  o‘quvchiga  chiroyli,  ta'sirchan,  „mazali“ ,  „ta’mli“  so'zlar  or- 
qali  ifoda  etishdir.  Bu  so‘zlarda  yolg‘on,  lof,  oshirib  yuborish  bo'lishi 
tabiiy.  Chunki  tashbehlarsiz  she'r  she’r  bo‘lmaydi.  So‘z  ta’mini  his 
etish  degani,  nazarimda  shu.  „Toshkent“  degan  so‘zdan  „Ona  Tosh- 
kent“  so‘zlari  ancha  ta'sirchan.  „Ona  Toshkentim"  iborasi 
yanada 
shirali.  „Toshkentim  onam “  iborasi  esa  undan  ham  ko'ngilga  yaqin, 
yoqimli.
So‘zni  did  bilan  tanlab,  ishlata  bilsangiz  nutqingiz  ham,  mash- 
qingiz  ham  ravon,  go‘zal  va  ta'sirchan  chiqadi.  Bu  fikrimni  quyidagi 
misoldan  uqib  olishingiz  mumkin.
Deylik,  „Tong“  haqida  shunday  satrlarni  to ‘qidik: