Abdullayeva sarvinoz

tegadigan,  ko’ngilga  ozor  beradigan,  qattiq,  noxush”  ko’chma  ma’nosi  o’sib 
chiqqan.  
Bu misollarda ikkita belgi xususiyatning nisbiy o’xshashligiga asoslanilgan.   
Kezigcha kelir bu o’lumning qo’ri, 
O’lumka o’zung chin anuqlan, yuri. 
Qur altun bag’uchi munu man teyu, 
                                      O’lum tutti ersa uzuldi quri. 
***
 
Mahalsiz uradi o’lim  panjasi, 
      O’limga hozir tur, ko’rib chorasin. 
           Mana man, deb oltin kamar bog’lagan,  
         O’lim qarshi kelsa, yechar belbog’in. 

---

75 
 
(
www.ziyouz.com
 kutubxonasi ) 
O’lumning  qo’ri  (o’lim   panjasi)    so’zi metaforik  ma’no ko’chishi  asosida  hosil 
qilingan. Bunda qo’r (panja)leksemasi asli “qo’lning kaft va barmoqlardan iborat 
qismi”  (O’TIL  III  212-bet)  ma’nosini  bildiradi.  Ushbu  (o’lumning  qo’ri) 
birikmada  asl  ma’no  (organ)dan  chetlashib,    ko’chma  “iskanja,  yutqunlik, 
tobelik”ma’nosida  qo’llangan.  Bu  esa  baytda  ohangdorlikni  yuzaga  keltirib, 
badiiylikni ta’minlamoqda. 
Bo’di qisg’a, yunchig’-qilinchi bushi, 
                                     Bushi qayda bo’lsa, tutushqa bashi. 
   Bo’d o’tru kerak ham tengincha yarag’, 
                                     Ishing o’rtu tut, biliglik kishi.   
***
 
Bo’yi qisqalarning fasod qilmishi, 
    Fasod qayda bo’lsa, urushning boshi, 
 Yarashiq munosib bo’lar o’rta bo’y,  
                                       Ishing o’rtacha tut, ey, dono kishi. 
(
www.ziyouz.com
 kutubxonasi ) 
 Xuddi shunday birikmani  Boqijon To’xliyevtabdilida ham uchratish mumkin.