Abdullaeva I uzbek adabiyotida fantastika janri



Download 238,62 Kb.
Pdf ko'rish
bet13/14
Sana29.12.2021
Hajmi238,62 Kb.
#76937
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14
Bog'liq
ozbek adabiyotida fantastika janri

 

 

 

 

 

 

                                                           

15

 Шайхов Ҳ. Туташ оламлар, Тошкент, 1996, 158-бет 




 

48 


X U L O S A 

Badiiy  adabiyot-ijtimoiy  ong  shaklning  eng  faol  sohasidir.  U  hayotni 

har  taraflama  chuqur  tasvirlashi  bilan  fanning  boshqa  sohalaridan  ajralib 

turadi.  

Obrazlilik  -  badiiy  in’ikosning  eng  asosiy  belgisi  bo‘lib,  u  hayotni 

jonlantirib,  badiiy bo‘yoqlarda tasvirlab, inson tuyg‘ulariga ta’sir qiladi. 

Ma’lumki,  badiiy  adabiyot  qanday  yashashni  emas,  qanday 

yashamaslik kerakligini ham o‘rgatadi. 

Adabiyotning  badiiyligi  uning  obrazligidan  kelib  chiqadi.  Badiiylik 

deganda voqealikni hayotiy, jonli kartinalarda, o‘quvchida estetik zavq, jonli 

tasavvur  uyg‘otadigan  qilib  tasvirlash  darajasi  tushuniladi.  Badiiylik  asarda 

hayotning  haqqoniy  aks  ettirilishi,  xarakterlarning  tipikligi,  san’atkor  talqin 

etgan ijtimoiy idealning muhimligi, asarning xalqchilligi, yozuvchining shakl 

va mazmun elementlarini bir-biriga mutanosib qilib uyushtirishi kabilar bilan 

belgilanar  ekan,  bu  fantastik  janrdagi  asarlar  uchun  ham  xosdir.  CHunki  bu 

asarlarda  voqealikni  mohiyati  haqqoniylik  bilan  ochiladi,  yuksak  insoniy 

fazilatlar  ulug‘lanali,  ilg‘or  g‘oyalar  ifodalanadi:  kompozitsiya  mukammal, 

til  obrazli  va  shirali,  barcha  shakl  elementlari  g‘oyaviy  mazmunga  mos 

bo‘ladi. Ularning yuksak badiiyligi ana shularda ko‘rinadi.  

Keyingi yillar o‘zbek adabiyotida turli xil talqinlarning, xususan, tiriklik va 

o‘lim falsafasining badiiy asardagi ifodasi, ruhiyat olamini tadqiq etuvchi turli 

tamoyillar ustuvorligi sezilmoqdaki, buni adabiy-badiiy izlapishlar, mavjud 

ijtimoiy  sharoit  yaratgan  voqeliklar  bilan  izohlamoq  mumkin.  Ammo  har 

qanday  yangilik  eskilikdan  "homila"  olib  etilishini  unutmaslik  lozim.  Zero, 

so‘z  aytilgan,  mohiyat  eskirgan,  ammo  ifoda  yangichadir.  SHu  nuqtai 

nazardan  noan’anaviy  tamoyillar  etakchiligida  adiblarimizning  shaxs 

ruhiy holatlari bo‘rtib ko‘rinuvchi, qahramonning hech bir aqidalarga, qonun-

qoidalarga  sig‘maydigan  holatlari  o‘ziga  xos  chizgilar  bilai  aks  etayotgan 




 

49 


asarlar  yozayotganligi,  borliqqa  o‘zgacha  nazar  tashlash,  mohiyatning 

sayqallanishi  va  ifodaning  yangiligi  natijasidir.  YOzuvchilarimizning 

an’anaviy  tasvirlardan  chekinib,  yangicha  yo‘nalishda  ijod  kilayotganligi 

boshida  biroz  noqulaylik  tug‘dirgan  bo‘lsa  ham,  adabiy  asarga  bu  xilda 

yondashuv  badiiyat  qonuniyati  doirasida  adabiyotshunoslikning  rivojlanishiga 

monelik  qilmasligini  ko‘rsatayapti.  Zero,  har  qanday  talqin  va  tahdil  asosida 

inson taqdiri, uning mohiyati, tiriklik va o‘lim falsafasining inson hayotidagi 

o‘rni  yotadi.  Adabiyotning  bosh  vazifasi  ham  insonni,  uning  borlig‘ini 

badiiy  tadqiq  etishdan  iborat.  YAngi  o‘zbek  adabiyotida  o‘ziga  xos  ifoda 

yo‘sinlari  yaratayotgan  ijodkorlar  asarlarida  hayot  falsafasining  anglangan, 

biroq  inson  ruhiyati  oniy  holatlarining  talqini  kuzatiladi.  Ifoda  tarzi,  badiiy 

asarlariga  yakun  bo‘lgan  xulosalarning  favqulodda  adabiy  bahslarga  sabab 

bo‘lganining siri ham adiblar taqdim etgan noan’anaviy tasvir usulidir. 

Insonning  haqiqiy  qiyofasini  ruhiy  iztiroblar  belgilaydi.  Iztiroblar 

kitobxon  qalbiga  ta’sir  o‘tkazadi.  Tabiiyki,  bu  ta’sirlar  natijasida  qalb 

ezgulashadi.  Ezgulikka  da’vat  badiiy  adabiyotning  asosini  tashkil  etadi.  SHu 

tufayli inson ko‘ngli adabiyotga hamohangdir.  

 

Xulosa  qilib  aytganda,  o‘zbek  adabiyotida  fantastik  janrning 



shakllanishi  eng  qadimgi  davr  yozma  adabiyotdan  boshlanib,  asrlar  osha 

rivojlanib  bugungi  kunda  jahon  adabiyoti  durdonalaridan  ta’sir  olib  sayqal 

topib  bormoqda.  Agar  tom  ma’nodagi  o‘zbek  fantastikasining  yuzaga 

kelishini  60-yillar  deb  belgilagan  bo‘lsak,  hozirda  u  o‘zbek  adabiyotida 

T.Malik,  X.SHayxov,  M.Mahmudov,  B.Xoshimxo‘jaev,  M.Xidir  singari 

fantast  yozuvchilar  barakali  qalam  tebratmoqdalar.  Bu  yozuvchilar  birinchi 

fantast  yozuvchilar    bo‘lsa  ham,  o‘zbek  fantastikasi  bo‘shliqdan  paydo 

bo‘lgan  emas.  Zero,  o‘zbek  adabiyotida  fantastika  elementlari  eng  o‘tmish 

zamonlardan,  xususan,  folklordan  mavjud  bo‘lib,  qadimiy  va  boy  tarixga 

egadir. 



 

50 


   

Bugungi  kunda  yaratilayotgan  fantastik  asarlar  yoshlarimizni  yuksak 

ma’naviy,  qahramonlik, milliylik ruhida tarbiyalashga xizmat qiladi.  

 

 



 

 

 



 

 


Download 238,62 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish