Abdulla sher axloqshunoslik


Qadimgi dunyoning mumtoz axloqshunosligi



Download 10,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet23/209
Sana04.06.2022
Hajmi10,65 Mb.
#635217
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   209
Bog'liq
Axloqshunoslik (Abdulla Sher)

4. Qadimgi dunyoning mumtoz axloqshunosligi
Qadimgi Yunoniston. 
Qadimgi Y unon axloqshunosligi h aqid a gap 
k etar ekan, asosan, to ‘rt buyuk faylasufning nom ini tilga olish odat
1 Konfutsiy. P a n d -o ‘gitlar. S.A hm ad taijim asi. «S og'lom avlod uchun» ju m a li, 1997,
5 —6-son lar.
www.ziyouz.com kutubxonasi


b o ‘lib qolgan: S uqrot, Aflotun, A rastu, Epikur. Lekin, aslida, ulard an
boshqa allom alar ham Qadimgi Y u nonistonda axloqshunosiik borasida 
ancha-m uncha ishlar qilganlar. C h u no n chi, Pifagor, D em okrit, G ippiy, 
Gorgiy singari sofistlar (donishm andlar) oqim iga m ansub faylasuflarning 
q a ra sh la ri d iq q a tg a sazovor. M isol ta r iq a s id a S u q ro tn in g k ic h ik
zam ondoshi 
Demokrit 
(yunoncha D e m o k rito s, tax m in an m ilo d d an
aw algi 450—370-yillar) qarashlarini olib k o ‘raylik. U donishm and likn i 
eng yuksak fazilat, aqlni esa axloqiy xatti-h arak atn in g m ezoni deb biladi 
va donishm andni axloqli, nodonni axloqsiz od am sifatida t a ’riflaydi. 
D em okritning fikriga ko‘ra, inson uchun hayotdagi birinchi ustoz ehtiyoj 
va tajribadir. Aynan shular insonni foydali va zararli narsalarni farqlash 
darajasiga olib keladi.
D em okrit Q adim gi Y unon faylasuflari ichida birinchilardan b o ‘lib 
insonning ichki dunyosiga m urojaat qiladi. U niyatni (x atti-h ara k a t 
sababini) harakatdan ajratadi. Ayni paytda nom usli va nom ussiz o d am ni 
nafaqat qilm ishi, balki niyati orqali ham bilib olsa b o ‘ladi, degan fikrni 
ilgari suradi. D em ok rit hayo va e ’tiq o d n i insonni qing‘ir ishlardan 
qaytarib turuvchi kuch tarzida ta ’riflaydi. F a q a t ruhan zaif va g u m ro h
odam laqjina o ‘z muvafTaqiyatsizliklarini m a ’budlar, taqd ir va tasodifdan 
k o ‘radilar. N o d o n va y o m o n odam lazzat, baxt h a m d a h a y o tn in g
m aq sad i h a q id a n o to ‘g ‘ri tasav v u rg a e g a b o ‘lg an i u c h u n o ‘z in i 
baxtsizlikka m ubtalo qiladi.
Endi 
Suqrot 
(yunoncha Sokratos, m ilod d an avvalgi 470—399-yillar) 
q arashlariga kelsak, u, K onfutsiyga o ‘x sh ab , axloq b ila n h u q u q n i 
b o ‘linm as yaxlitlikda olib qaraydi: n im aik i q o n u n iy b o ‘lsa, o ‘sha 
adolatdandir. Ikkala m utafakkir ham hukm ronlikning yaxshi yoki yom on 
deb baholanishini fuqarolar tarbiyasi bilan b o g ‘laydi, jaso rat va b e ta ’m a 
xizm at nam unalarini o ‘z davlatlari o ‘tm ish id an topadi.
Suqrotning fikricha, polis bilan fuqaro o ‘z huquqlari jih a tid a n ten g
emas: ular ota bilan o ‘g ‘ilga o ‘xshaydi. A xloqning asosiy m ohiyati — 
o ‘zgarm as va abadiy asl fazilat b o ‘lm ish donishm andlik. U axloqiy x atti- 
harakat m ezoni hisoblangan ilohiy yozm ishga m os keladigan b enu qson
faoliyatdir. Axloqning m anbai esa insondan tash qarida, ilohiydir. Suqrot 
ruhni (jon, qalb, nafsni), vujuddan farqli ravishda, o ‘lm as deb hisoblaydi, 
lekin o ‘z qarashlarini rivojlantirm aydi. U n in g fikricha, bu b oradagi 
ortiqcha qiziquvchanlik zararli. C hunki, m a ’budlarga o ‘zlari odam larga 
ochishni istam agan narsalarning tad q iq etilishi yoqm aydi.
Suqrotdan farqli o ‘laroq, 

Download 10,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   209




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish