Abdulla sher axloqshunoslik


Ясперс К. «Смысл» и назначение истории. М ., Политиздат, 1991. С. 454



Download 10,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet110/209
Sana07.07.2022
Hajmi10,65 Mb.
#753233
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   209
Bog'liq
Axloqshunoslik (Abdulla Sher) (1)

1 Ясперс К. «Смысл» и назначение истории. М ., Политиздат, 1991. С. 454.
172
www.ziyouz.com kutubxonasi


degani emas. U barcha odam lar uchun m as’uldir. Biz, inson o ‘zini- 
o ‘zi tanlaydi, deganimizda, harbirim izning o ‘zini-o‘zi tanlashini nazarda 
tutamiz, biroq, shu bilan birga, biz o ‘zimizni tanlar ekanmiz, barcha 
odamlarni tanlaymiz, degan gapni ham aytishni xohlaymiz»1. Zero, 
о zimizni tanlashim iz, qanday holda b o ‘lmasin, biz hech qachon 
yovuzlikni tanlam aym iz, ayni p ay td a, bu tanlov tan lo v im izn in g
qadriyatini barqaror etishni taqozo qiladi. Bizning tanlovimiz esa ezgulik 
bo lishi shubhasizdir. Lekin, shuni aytish kerakki, hamma uchun ezgulik 
hisoblanmagan narsaning biz uchun ezgulik bo‘lishi m um kin emas. 
Bizning mas’uliyatimiz butun insoniyatga taalluqli, taxmin qilganimizdan 
ancha katta. Biz o ‘zimiz uchun ham , ham m a uchun ham javobgarmiz 
va о zimiz tanlagan muayyan inson qiyofasini yaratamiz; o ‘zimizni 
tanlash bilan biz umuman insonni tanlaymiz.
Sartr xavotir hissi haqida batafsil to ‘xtaladi. Yolg‘on gapirayotgan 
odamlar baribir xavotirlanib turadilar. Chunonchi, ko‘pincha odam lar 
o ‘zlarining harakatini faqat o'zlarigagina taalluqli deb o'ylaydilar, ulardan 
agar hamma shunaqa qilganda, nim a b o ‘ladi, deb so'rasalar, ham m a 
ham bunday qilavermaydi-ku, deya javob beradilar. Lekin «H am m a 
shunaqa qilsa nima boMadi»? deb doim o so‘rash o ‘rinli. Bu savoldan 
faqat yolg'on ishlatibgina qochish m um kin, ya’ni, aldayotgan kishi, 
hamma shunday qiladi-ku, deb o ‘zini oqlashga urinadi, o ‘z vijdoniga 
xilof yo 1 tutadi. Zero, sodir etilgan bu yolg'on yolg‘onga universal 
qadriyat darajasi berilayotganini bildiradi. Yolg‘onni sodir etgan odam 
garchand xavotirini yashirsa-da, uning mavjudligini sezib turadi. H ar 
bir inson o ‘z-o ‘ziga: «Haqiqatan ham qilmishlarimdan butun insoniyat 
namuna oladigan tarzda harakat qilishga haqqim bormi»? deyishi kerak. 
Agar о ziga shu savolni bermasa, u o ‘z xavotirini o ‘zidan yashirgan 
bo ladi. Bu, qay darajadadir, m as’uliyatni o ‘z bo‘yniga olgan h ar bir 
kishiga m a’lum bo'lgan xavotirdir.
Sartr shu о rinda harbiy boshliqni misol qilib keltiradi: u hujum ga 
buyruq berib, odamlarni oMimga yo‘llar ekan, javobgarlikni o ‘z b o ‘yniga 
oladi, ya’ni mohiyatan bir o ‘zi qaror qabul qilgan b o ‘ladi. A lbatta, 
yuqoridan berilgan buyruqlar bor, lekin ular juda um um iy va aniq- 
ravshan izohlashni talab etadi. Bunday izoh mazkur harbiy boshliqdan
www.ziyouz.com kutubxonasi


chiqadi; bir necha, o ‘nlab yoki yuzlab kishining hayoti ana shu izohga 
bog‘liq. Harbiy boshliq qaror qabul qilar ekan, m a’lum bir xavotirni 
ko‘ngildan o ‘tkazmasligi m um kin emas. Shunday xavotir barcha 
rahbarlarga xos. Lekin rahbarlarning harakatiga u xalaqit bermaydi, 
aksincha, ko‘pdan ko‘p, turli imkoniyatlar borligini bildiradi va harakat 
shartini tashkil etadi. Xavotir, demak, bizni harakatdan ajratib turadigan 
to ‘siq emas, balki o ‘sha harakatning bir qismidir.
Erkinlikka faqat holatdagi erkinlik sifatida qarab fikr yuritar ekan
Sartr 
o ‘zga 
muammosini o ‘rtaga tashlaydi. M en, deb yozadi faylasuf, 
m a’nosi o ‘zgalar tom onidan belgilangan olamga itqitilganman. Men 
harakat qilayotgan va narsalarga m a’ni bag'ishlaydigan bu olamda 
narsalarning m a’nisi o ‘zgalar tom onidan allaqachon belgilab qo yilgan. 
Bu mening erkim uchun muhim, zero, ma’nisi bor narsa mening oldimga 
aniq maqsad va talab qo‘yadi. Shaharlar, uylar, tramvaylar — bularning 
hammasi m a’niga yo‘g‘rilgan narsalardir; ular menga m a’lum harakat 
tarzini belgilab beradi: uyda yashash, ko‘chada yurish, tramvayga minish 
va h.k. Bir so‘z bilan aytganda, 

Download 10,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   209




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish