|
Kirish
Dissertatsiya mavzusining asoslanishi va uning dolzarbligi
0 ‘zbekiston Respublikasi o‘z mustaqilligini qo‘lga kiritishi natijasida
xalqimizning milliy o‘zlikni anglashga, yoshlarimiz orasida
o‘tmish
qadriyatlarimizga bo‘lgan e’tibor oshmoqda va bugungi kunda milliy
qadriyatlarimizni, ajdodlarimiz merosini o‘rganishimiz uchun o'tmish madaniyati
va san’atini, ota-bobolarimiz ma’naviyati, didi, dunyoqarashini bilishimizga
yana-da kuchliroq zarurat tug‘ilmoqda. Bu zarurat va ehtiyoj esa o‘tmishni
anglash vositasida qondirilishi shubhasiz. Bu haqda Prezident I.A.Karimov
shunday deydi: “Biror bir jamiyat ma’naviy imkoniyatlarini odamlar ongida
ma’naviy va axloqiy qadriyatlami rivojlantirmay hamda mustahkamlamay turib,
o‘z istiqbolini tasawur eta olmaydi. Biz ma’naviy qadriyatlami tiklashni o‘zlikni
anglashning o‘sishidan, xalqning ma’naviy sarchashmalariga qaytishdan iborat
uzviy, tabiiy jarayon deb hisoblaymiz
”.1
Ma’lumki, o‘tgan yillar adabiyotshunosligida Alisher Navoiy ijodi
ramziy va majoziy ma’nolaridan ajratib tahlil qilindi. Navoiyshunoslikda qo‘lga
kiritilgan yirik va samarali ishlami alohida ta’kidlagan holda, shuni ham aytib
o‘tish kerakki, sobiq mafkuraning tazyiqi bilan sho‘ro davri navoiyshunoslari
ulug‘ daho ijodkprdan ishchi-dehqonlaming rahnamosini yaratishga intildilar.
Shuning uchun Navoiy ijodi bilan bog‘liq ishlarda uning g‘oyaviy-badiiy
#•
xususiyatlari o ‘zining asl ma’nolaridan ko‘p hollarda bebahra ravishda tahlil
etildi. Shuning uchun Alisher Navoiy ijodidagi obrazlar tizimining asl manbasini,
muallifning ulami 'qo‘llashdagi asl mohiyatini anglash va yosh avlodga - talaba
va o‘quvchilarga yetkazish masalasi hozirgi davr navoiyshunosligining asosiy
muammolaridan bo‘lib kelmoqda.
Bugungi kun ta’lim tizimida ro‘y berayotgan global o‘zgarishlar esa
o‘tmish adabiy merosimizni, xususan, Alisher Navoiy ijodini xolis, maxsus va
har tomonlama o‘rganishni taqozo qiladi. Zero, ulug‘ shoiming adabiy merosi
1 Каримов И.А. Узбекистан XXI аср бусагасида: хавфсизликка тахдид, баркарорлик шартлари ва тараккиёт
«афолатлари. Тошкент.- 1997. Б -137-138.
xalqimiz tarixi, milliy ma’naviyatimizning o‘zagini tashkil qilar ekan, yosh avlod
ta’lim va tarbiyasida o‘ziga xos o‘ringa egadir. Prezidentimiz ta’kidlaganidek,
inson o‘zini anglagani, nasl-nasabini chuqurroq bilgani sari yuragida Vatanga
muhabbat tuyg‘usi ildiz otib, ulg'aya boradi. Bu ildiz qanchalik kerak bo‘lsa,
tug‘ilib o‘sgan yurtga muhabbat ham shu qadar yuksak bo‘ladi.
Ulug‘ shoirlarimiz ijodining sara namunalari xalqimizning bebaho
ma’naviy boyligi hisoblanib, yosh avlodni komil inson qilib shakllantirishda
muhim tarbiyaviy vosita bo‘lib xizmat qiladi. Shu sababli bunday bebaho
merosning chuqur va har tomonlama o‘rganish bir tomondan, o‘quvchilarga,
xalqimiz tarixi, ma’naviyati va bebaho merosiga bo‘lgan qiziqishni uyg‘otsa,
ikkinchi tomondan ajdodlar kabi Vataniga, xalqiga bo‘lgan mehr-muhabbatni
yana-da kuchaytiradi.
Tadqiqot obyekti va predmetining belgilanishi
Mazkur tadqiqotda Alisher Navoiyning hali mukammal o‘rganilmagan
mavzu hisoblangan, uning ijodidagi yunon faylasuflari obrazlarining o‘ziga xos
talqinini yangicha ilmiy va ilmiy-pedagogik tafakkur tamoyillariga tayanib
o‘rgatish masalasi tadqiqot obyekti sifatida o‘rganildi.
Tadqiqotimiz uchun asosiy predmet sifatida Alisher Navoiyning
“Xamsa”si tarkibiga kirgan “Hayrat ul-abror”, “Farhod va Shirin,”, “Sab’a
sayyor” va “Sa^di Iskandariy” dostonlari, shuningdek, fors shoiri va mutafakkiri
Farididdin Attorning “Mantiq ut-tayr” dostoniga javoban yozilgan “Lison ut-
tayr” masnaviysi, shoiming ilmiy merosi sirasiga kirgan “Tarixi anbiyo va
hukamo” kabi asarlari olindi. Fikrimizni rivojlantirish va samaradorligini oshirish
maqsadida qo‘shimcha manba va adabiyotlarga, shuningdek, yangicha pedagogik
texnologiyalar, ta’limning zamonaviy ilmiy metodik usullaridan foydalandik.
Tadqiqotning maqsad va vazifalari
Tadqiqotning maqsadi:
Navoiy ijodidagi yunon mutafakkirlari
obrazlarining matndagi asl va ramziy vazifasini aniqlash va tadqiq etish. Ushbu
maqsaddan kelib chiqqan holda quyidagi vazifalami o‘z ichiga oladi:
4
-
Navoiy ijodidagi yunon donishmandlari obrazlarining boshqa ijodkorlar
ijodidagi shunday obrazlar bilan farqi va o'xshash tomonlarini tadqiq etish;
Navoiy ijodidagi yunon donishmandlari obrazlarining muallif
tomonidan qo‘llanish mahoratini tadqiq qilish;
Navoiyning bir qancha asarlarida bir obrazning bir qancha
talqinlarini qiyoslash asnosida obrazning evalyusiyasi haqida muayyan xulosa
chiqarish;
Navoiy ijodidagi yunon donishmandlari obrazlaming asl (tasawufiy)
va ramziy ma’nolari munosabatini o‘zaro bog‘lab tadqiq etish;
Navoiy ijodidagi yunon donishmand va faylasuflari misolida,
mumtoz adabiyotning, xususan, Navoiyning ijodiy ideali bo‘lgan komil inson
timsolining aks etishini o‘rganish;
Navoiy ijodida aks etgan yunon donishmandlari obrazlarining
prototiplari bilan o‘zaro bog'liqligini aniqlash asnosida Navoiyning yunon
felsafasi va donishmandlari haqidagi shaxsiy fikri va asarda ilgari surgan badiiy
g'oyani chog‘ishtirish.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
