Abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti


    Sifatdosh  va ravishdosh   o‘ramlar  bilan  murakkablashgan



Download 357,06 Kb.
Pdf ko'rish
bet12/20
Sana18.08.2021
Hajmi357,06 Kb.
#150448
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   20
Bog'liq
ozbek tilida murakkablashgan sodda gaplar va ularning sintaktik xususiyatlari

2.4.    Sifatdosh  va ravishdosh   o‘ramlar  bilan  murakkablashgan 

sodda gaplar. 

Sodda gap tarkibidagi turli sifatdosh, ravishdosh, harakat nomi, shart 

maylidagi  fe’lli  o‘ramlarni  kiritish  natijasida  bu  gap  qurilishi,  shakl  va 

mazmun  jihatidan  murakkablashishi  va  bunday  o‘ramlardagi  ikkinchi 

darajali  predikatsiyasiga  ko‘ra  gapda  predikativ  jamlanish  yuzaga  kelishi 

mumkin.  Bunday  tizmlardagi,  garchi  ikkinchi  darajali  bo‘lsa-da, 

predikatsiya  ayni  tizimlarni  ma’lum  darajada  ergash  gap  bilan 

yaqinlashtiradi. Ba’zi adabiyotlarda sifatdosh o‘ramlarni aniqlovchi ergash 

gap  deb qarab kelishmoqda. Lekin ular tarkibida o‘z egasi bo‘lmaganligi 

bilan ergash gaplardan farqlanadi. 

Sifatdoshning  turli  shakllari  turli  mazmun  munosabatlarini  hosil 

qilish uchun xizmat qiladi: 

1)  payt  munosabatini  ro‘yobga  chiqishda  sifatdoshning  o‘rin-payt 

kelishigida  kelgan  yoki  ko‘makchi  hamda  ko‘makchi  vazifasidagi  so‘zlar 

bilan  (sayin,  beri,  buyon,  keyin,  zamon,  so‘ng)  yoxud  ekan  to‘liqsiz  fe’li 

bilan  birikkan  shaklda  qo‘llanadi.  Masalan:  Gulnorni  jo‘natgandan  so‘ng, 

ancha vaqt xayol surib o‘tirdi (O.). Ziyodaxon xamir qorar ekan, unga ko‘z 

qirini tashlab kulimsiradi (A.Q.). 

2)  shart  munosabatini  ro‘yobga  chiqishida  sifatdoshning  o‘rin-payt 

kelishigi  bilan  qo‘shilgan  shakl  ishlatiladi:  Ertaroq  kelganimda,  uni 

uchratar ekanman. 

3)  to‘siqsizlik  munosabatini  ifodalashda  sifatdoshning  qaramay 

ko‘makchisi,  holat  ifodalaganda,  holda  yordamchi  so‘zi  bilan  birikkan 

shakli  ishlatiladi:  Shunga  qattiq  uringaniga  qaramay,  o‘jar  o‘rtog‘iga 

fikrini tushuntira olmadi. 

4)  sabab  mazmunida  sifatdoshning  chiqish  kelishigidagi  shakli  yoki 

uchun  va  boshqa  ko‘makchilar  bilan  birikkan  shakli  qo‘llanadi:  Darsga 



 

 

48 



 

kech  qolganligi  sababli, Salim  o‘qituvchining qanday  vazifa  topshirganini 

bila olmadi. 


Download 357,06 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   20




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish