Abdulla qodiriy (1894 — 1938)

Amir Temur
Amir Temur Kesh shahri yaqinidagi Xo’jailg’or qishlog’ida tug’ilgan.Uning to’liq ismi Amir Temur ko’ragoniy ibn Amir Tarag’ay ibn Amir Barqul.Yozma manbalarda Temurlang,Yevropa adabiyotida Tamerlan nomlari bilan mashhur.Onasi Takinaxotun Kesh yurtining bekalaridan edi.Otasi Amir Tarag’ay Chig’atoy ulusining e’tiborli beklaridan edi.Uning ajdodlari esa Chig’atoy saroyining mulozimlari bo’lgan.
Amir Temurni 7 yoshida o’qishga berishdi.U yoshligidan
Abbos Bahodir,Jahon Shohbek,Kimori Inoq,Sulaymon Shohbek,Sayfuddinbek va boshqalar bilan birga harbiy guruhda mashq qilar edi.Keyinchalik ular Amir Temurning
lashkarboshisi bo’ldilar.U oldiniga Amirlarning xizmatida bo’ldi.U hurmatli beklar Joku Barlos va Amir Qazog’on bilan tanishdi.Otasi uni 1352-yilda Joku Barlosning qizi Turmish Og’oga uylantirdi.3 yil o’tib,Amir Qazog’onning nevarasi, Amir Husaynning singlisi Uljoy Turkon Og’oga uylantirdi.Nikoh tufayli Amir Temur va Amir Husayn o’rtasida ittifoq yuzaga keladi.
XIV asrning 50-60-yillarida Movarounnahrda feodal tarqoqlik g’oyatda kuchayib,o’zaro kurashlar yanada keskinlashadi.Mamlakatdagi har bir viloyat alohida hukmdorlikka ajralib,ular o’rtasidagi nizo kuchayib ketadi va qonli urushga aylanadi.Xondamirning yozicha,
ulus 10 ga yaqin mustaqil bekliklarga bo’linib ketgan.
Samarqandda Amir Bayon Sulduz,Keshda Amir Hoji Barlos,Xo’jandda Amir Boyazid Jaloir,Balxda O’ljaytu Sulduz,Hisori Shodman chegarasida Amir Husayn va Amir Yasovuriylar o’zlarini hokim deb e’lon qiladilar.
Nizomuddin Shomiyning so’ziga qaraganda,mamlakatda
hokimlar o’rtasida doimo nizolar bo’lib turardi.Ichki urushlar
qizigan bir paytda mamlakatda yangi siyosiy kuch yetilmoqda
edi…Ya’ni siyosat maydoniga yosh Temurbek kirib kelar edi.
Amir Temurning Movarounnahrni birlashtirish yo’lidagi ilk harakati XIV asrning 60-yillarining boshlaridan boshlangan.Buning sababi XIV asrning 50-yillarining oxirida Movarounnahrda amirlarning o’zaro kurashi kuchayib,Amir Qazog’on o’ldiriladi.Mamlakatda siyosiy parokandalik avjiga chiqib,har jihatdan og’ir tanglik sodir bo’ladi.Bu davrda mo’g’ul xonlaridan Tug’luq Temur 1360-1361yillarda Movarounnahrga ketma-ket 2 marta bostirib kiradi.Bu zarbalarga xalq dosh bera olmaydi hatto beklar ham chekinadi.Amir Hoji Barlosdek bahodir bek Xuroson tomon qochadi.
Mo’g’ullarga bas kela olmasligini bilgan Amir Temur 1360-yilning boshida Tug’luq Temurning beklari bilan kelishadi,xon xizmatiga o’tadi.Natijada Tug’luq Temurning
yorlig’i etib tayinlanadi.Bu bilan Amir Temur mo’g’ullarning
navbatdagi zulmini oldini oldi.Biroq,u Movarounnahrning
hukmdori bo’lgan Ilyosxo’ja bilan tortishib qoldi.
U Husayn bilan birgalikda Ilyosxo’jaga qarshi yurush boshlaydi.1363-yilda birinchi urinishda ular g’alaba qozonadilar.1364-yildagi urushda ham ular g’olib chiqadilar.Lekin,Ilyosxo’ja yana bir bor urush boshladi va bu jang 1365-yil 22-may kuni bo’ldi.Tarixda “Loy Jangi”
deb ataldi.Chunki o’sha kuni kuchli yomg’ir yog’gan edi.Hatto
otlar ham loyga botib qolgan.Jangda Husynning qo’rqoqligi uchun ular mag’lubiyatga uchradilar va Ilyosxo’ja Xo’jand va Jizzaxni egallab,Samarqndga yurish boshladi. Samarqnd axli
kuchsiz bo’lsada “Sarbadorlar”nomi bilan mo’g’ullarga qarshilik ko’rsatdilar.Bu kurashda Samarqandliklar dushman
bilan xuddi sher kabi olishdilar. Samarqand xalqi bu kurashda
o’z niyatlariga erishish va mo’g’ullarni Samarqanddan
quvib chiqarish yo’lida dorga osilishga ham tayyormiz degan shiorni ilgari surgan edilar.