Абдулла орипов шеъриятида тарихий

Бир куни ёвқур шоир 
Яъни Турди Фароғий,
49
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Бўдтак бўлган бухалққа 
Бирлаш деб қилди хитоб.
Бежавоб қолаверди 
Унинг дардли сўроғи.
Ўша-ўша замин кар,
Ўша-ўша гунг офтоб. 
(П. 59)
Абдулла Ориповнинг олис мозий воқелигига, буюк аждодла- 
римиз ҳаёти ва тақцирига мурожаати орқали аёнлашаётган яна 
бир тарихий ҳақиқат бор. Бу - туркий улусни бирликка даъват 
орқали миллий бирлик ғоясининг илгари сурилишидир. Олис 
тарих сўқмоқларида ҳам бирлик-ҳамжиҳатликнинг етишмаслиги 
халқимиз бошига кўп бало-қазолар олиб келган. Кўп кулфатлар 
солган. Бу - бугунги авлодлар учун боқий сабоқдир. Бугун ва эр- 
танги кун ҳам йўл қўймаслик зарур бўлган ҳамишалик ибратдир.
“Ўэбек халқида миллий бирлик ҳиссининг сустлигини яхши 
билган ва шу туфайли ўзбек халқи бошига тушган кулфатлар- 
нинг бош сабабини англаб, қайта-қайта қуйган мингларнинг, 
балки миллионларнинг бириман,— деб ёзади академик-адиб Из- 
зат Султон - Биз, миллат сифатида яктан, якдил бўлиб “шакл- 
ланиб” улгурганимиз йўқ. Мен миллий бирлик ҳиссининг бизда 
жуда ҳам сустлигининг шикастларини бугун ҳам (аввалгидан анча 
камроқ бўлса ҳам) учратиб турибман. Бу фикрим — ўзбек халқи 
га бўҳгон эмас, уни севмаслик оқибати ҳам эмас. Ўйлайманки, ўз 
халқини ҳақиқий севган одам унинг камчиликларини ҳам кўра 
билиши ва уларни тезроқ йўқ қилишга қўлидан келганича ҳисса 
қўшмоғи даркор.
Миллий нуқсонимиз, яъни бизда миллий бирлик ҳиссининг 
сустлиги ҳақида бугун шунингучун ҳам гапириш ва жиддий ўйлаш 
керакки, бу нуқсоннинг тарихий илдизлари чуқур ва ундан халос 
бўлиш осон эмас”.34
Абдулла Орипов шеъриятида миллий бирлик туйғусининг 
кемтиклиги алоҳида бир йўналиш сифатида бўй кўрсатади. Ана 
шу иллатнинг турли кўринишлари бугун ҳам турфа шаклларда 
намоён бўлмоқца. “Ўзбекисгон байроғи” шеърининг лирик қаҳра 
мони “ МаЙлига бир дақиқа унутгин турфа кекни”, дер экан, 
элимиз орасида патос боғлаб келаётган ноаҳллик, кек-ғайрлик син-
м Султон Иззат. Талантнинг бирлаштирувчи қудрати. “Ўзбекистон
адабиёти ва санъати” , 1991, 29 март, 4-бет.
‘50
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

гари қусурларни наэарда тутади.
Шу байроқ номимизни 
Элтди йироқ-йироққа.
Шу байроқ бирлаштирди 
Пароканда ўзбекни. 
(П, 59-бет)
Бу - ватанпарварлик, миллатсеварлик туйғулари билан йўғрил- 
ган фикр. Олижаноб мазмуни билан одамларнинг юрагида шуъла 
ёқади. Абдулла Орипов истеъдодининг мозийни бадиий-эстетик 
ўрганиш ва ўзлаштиришдаги салоҳияти шундаки, миллий бир- 
лик ғоясини ёрқин обраалар қатимига сингдириб юборади. Шеъ- 
рхонларни ўйлашга, фикрлашга ўргатади. Ҳис-туйғуларини тар- 
биялайди. У кўнгилларни маърифатли этибгина қолмай, яна ўтмиш 
ва бугун хусусидаги, боқий башарий қадриятлар тўғрисидаги та- 
саввур-тушунчаларини теран фикрлар билан бойитади. Туйғулари- 
ни чархлайди. Мозий бағрига яширинган боқий маънавий-интел- 
лектуал қадриятлар моҳиятини билишга, тушунишга, қадрлашга 
ва бугунги кунларигатадбиқэтишга ўргатади. Аиа шу ихтимоий- 
эстетик вазифаси билан Абдулла Орипов шеърияти лоэтик мада- 
ниятимизда гўзалликҳодисаси бўлиб қолади.
А.Орипов “Алишер” шеърида тарихий шахс кониепциясининг 
янги бир қиррасини ёритганлигини кўришимиз мумкин. Хусусан, 
ўзбек деган ном Алишер номи билан жаҳонда пойдор бўдди. Ана шу 
маэмун шеърнинг ёрқин руҳидан балқиб туради. Ҳатто қуёш ҳам 
шодмон қасида айтган ушбу маснадга ҳазрат Навоий қай тариқа 
эришди. қанлай буюк хиэматлари эваэига офтоб ардоғига етишди.