Abdujabbor muhammadiyev

qilish  maqsadida  amaldagi jinoyat qonunchiligi  bazasi  mustahkam- 
landi.  Masalan,  1986-yilda  AQSH  Kongressi  tomonidan  «Kom- 
pyuterlar  yordamida  amalga  oshiriladigan  firibgarlik  va 
suiiste’molliklar  to‘g‘risida»gi  Qonun,  1 9 9 0 -yil  Buyuk  Britaniya 
parlamenti  tomonidan  «Kompyuterlardagi  suiiste’molliklar 
to‘g‘risida»gi  Qonun  qabul  qilindi1.  Bu  mamlakatlarda  ushbu  so­
hadagi  qonunlaming  qabul  qilinishi  kompyuter,  axborot  texnologi- 
yalariga  oid  jinoyatchilikning  kamayishi,  umuman  olganda,  uni 
nazorat  qilish  tizimini  shakllantirishga  olib  keldi.  Nazarimizda  re- 
spublikamizdagi  mavjud  shu  soha  qonunchiligi  rivojlangan  mam- 
lakatlar tajribasidan  kelib  chiqib  takomillashtirilsa  maqsadga  mu­
vofiq  bo'lar  edi.
Axborot texnologiyalari  mulkdori  va  egalari  qoidabuzardan  quy- 
idagilarni  talab  qilishga  haqli:
huquqni  tan  olish;
huquq  buzilishidan  oldingi  holatni  tiklash  va  huquqni  buzadi- 
gan  yoki  uni  buzilishi  xavfini  tug'diradigan  harakatlarning  oldini 
olish;
olinmay  qolgan  foyda  bilan  birga  keltirilgan  zararni  qoplash;
huquqiy  munosabatni  bekor  qilish  yoki  o'zgartirish.
1  V.S.Komissarov.  «Prestupleniye  v  sfere  kompyutemoy  informatsii:  ponyatiye  i 
otvetstvennost».  Yuridicheskaya  mir.  №2,  str.10
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Fuqarolik  huquqida  belgilangan  talablarni  bajarmaydigan  jis­
moniy  va  yuridik  shaxslar  huquq  buzuvchilar  deb  tan  olinadi.
Sudlar qonunchilikda  belgilanganidek javobgar yoki  huquq  buz- 
ilishiga  yetarli  asos  bor  deb  tanilgan  shaxslarga  ma’lum  harakat- 
larni  tayyorlash,  foydalanish,  sotish,  ijaraga  berish,  chetdan  kel- 
tirish,  shuningdek  qonunsiz  ishlab  chiqilgan  deb  taxmin  qilina- 
yotgan  asarlar  nusxalarini  savdoga  kiritish  maqsadida  egalik  qil­
ish,  saqlab  turish,  sodir  etishni  taqiqlash  haqida  qaror  chiqarish 
mumkin.
O'zbekiston  Respublikasi  Fuqarolik kodeksining  1097-moddasida 
oshkor  etilmagan  axborotni  noqonuniy foydalanishdan  muhofaza 
qilish  huquqining  boshqa  shaxsga  o'tishi  tartibi  ham  belgilangan.
Ma’lumki,  axborot texnologiyalari  bilan  ishlaydigan  elektron  alo- 
qa  vositalari  axborotlar  manbai  yoki  ommaviy  axborot  vositasi 
sifatida  reklama  bilan  ham  shug'ullanib  keladilar.  Nazarimizda, 
axborot  texnologiyalariga  asoslangan  reklama  faoliyati  ham  huqu­
qiy jihatdan  qayta  ko'rib  chiqilishi  kerak.  Reklamadan  o'zgalaming 
foydalanishini  zamon  talabi  va  bozor qonunniyatlari  asosida  mus­
tahkamlash  zarur.  Reklamani  tayyorlash,  tarqatish  va  undan  foy­
dalanishdan  kelib  chiqadigan  munosabatlar  doirasi  litsenziyada 
rasmiylashtiriladi.  Litsenziya  talab  qilinadigan  faoliyat turlari  ro'yxati 
esa  O'zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi  tomonidan  tasdiqlangan.
Axborot  texnologiyalaridan  biznesning  turli  ko'rinishi  -  u  bilan 
savdo  qilish,  uni  ijaraga  berish,  unda  reklamada  foylanash  kabilar 
va  boshqa  faoliyatlarda  huquqiy  munosatlami  tartibga  solib  borish- 
da  doimiy  ravishda  qonunchilik takomillashtirib  borilishi  lozim.