Abdujabbor muhammadiyev

bilan  tartibga  solinadi.
Axborot  normalari  axborotlar  sohasidagi  munosabatlarning  xu- 
susiyatidan  kelib  chiqib  axborot  ishlab  chiqarish,  tarqatish  va 
undan  foydalanishda  huquq  subyektlarining  huquqlari,  burchlari 
va  javobgarligini  tartibga  soladi.  Bunday  normalar  bilan  tartibga 
solingan  axborotlar sohasidagi  munosabatlar  huquqiy  munosabat­
larga  aylanadi.  Masalan,  konstitutsiyaviy  qonun  hujjatlari  miq­
yosida  negiz  xususiyatiga  ega  bo'lgan  axborot  normalari  amal 
qiladi  (bu  O'zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasining  29,  30  va 
boshqa  moddalari).
Shu  narsa  e ’tiborga  molikki,  normativ  hujjatlarga  huquq  va 
siyosat  sohasini  axborotlashtirish  jarayonlariga  taalluqli  bo'lgan 
normalar  ham  kiritilmoqda.  «O'zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi- 
ga  saylovlar  to'g'risida»gi  qonunning  25-moddasiga  binoan  saylov 
kuni  tashviqot  yuritish,  yuqori  axborot  markazlaridan  quyi  axborot 
markazlariga  biron-bir  ma’lumot  uzatilishiga  yo'l  qo'yilmaydi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Bir  qator  m a’muriy  qonun  hujjatlarida  davlat  organlarining 
axborotlar  sohasidagi  maqomini,  axborot  olish  va  uzatishdagi 
huquq  va  majburiyatlar,  bu  normalami  buzganlik  uchun  javobgar­
lik  asoslari  va  tartibini  o'rnatuvchi  yoki  ularga  aniqlik  kirituvchi 
axborot-huquqiy  normalar  mavjud.
Xalqaro  huquq  hujjatlarida  ham  juda  ko'p  huquqiy  normalarga 
duch  kelish  mumkin.  Masalan,  Inson  huquqlari  umumiy  deklarat- 
siyasining  19-moddasida  belgilangan  normaga  muvofiq  har  bir 
odam  har  qanday  vositalar  bilan  va  davlat  chegaralaridan  qat’iy 
nazar  erkin  axborot  qidirish,  olish  va  tarqatishga  haqlidir.
Harbiy-siyosiy  sohada  nazorat  qilish  va  o'zaro  tekshirish  tarti­
bini  tartibga  soladigan  axborot  normalari  o'matiladi.  Bundan  dav- 
latlar  o'rtasidagi  ishonch  darajasini  oshirish  maqsadi  ko'zlanadi.
Alohida  axborot-huquqiy  normalar  «tematik»  normativ  hujjatlar- 
ga  ham  kiritilgan.  Masalan,  bunday  normalar  ekologik,  demografik 
qonun  hujjatlari,  fan-texnika  taraqqiyoti  haqidagi  qonun  hujjatlari 
va  boshqa  tarmoq  qonun  hujjatlarida  mavjud1.
Axborot  normalarini  quyidagicha  turkumlash  mumkin:  konstitut- 
siyaviy  axborot  normalari  -   umumiy  mazmunga  ega  axborot  qoi- 
dalari,  insonning  axborot  olish  huquqi,  uni  amalga  oshirish  ka- 
folatlari  va  mexanizmlarini  o'rnatuvchi  axborot  normalari.  Amal 
qilish  sohasiga  qarab  universal,  mintaqaviy  va  partikulyar  axborot 
normalari;  yuridik  kuchiga  qarab  -   imperativ  va  dispozitiv  axborot 
normalari;  huquq  tizimidagi  funksiyalariga  qarab  -   moddiy  va 
protsessual  axborot  normalari;  yaratish  usuli  va  mavjudlik  shakli- 
ga  (manbasiga)  qarab  -   shartnomaviy,  xalqaro  axborot  normalari 
hamda  xalqaro  tashkilotlarning  qarorlari  farqlanadi.
1 Axborot normasi tushunchasini kengaydrish mumkin  emas.  Chunonchi,  ma’lum 
axborot  «yuki»ga  ega  bo‘lsa-da,  o'zining  ichki  tabiatiga  ko'ra  boshqa  huquqiy 
tartibga  solish  sohasiga  mansub  bo'lgan  huquq  normalari  axborot  normalari 
hisoblanmaydi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---