Abdujabbor muhammadiyev

uyg'unligiga  asoslangan  ochiq  sistemalardan  biridir.  U  uch  asosiy 
tarkibiy  qismdan  iborat:
Barcha  tarmoq  resurslari,  foydalanuvchilar,  parollar,  axborot 
kalitlari  va  h.k.  haqida  axborotni  o'zida  jamlovchi  ma’lumotlar 
bazasi.
Vazifasi  foydalanuvchilarning  muayyan  tarmoq  xizmatlari 
ko'rsatish  haqidagi  so'rovlariga  ishlov  berishdan  iborat  bo'lgan 
avtorizatsiya  serveri  (authentication  server).  So'rovni  olgach,  u 
ma’lumotlar  bazasiga  murojaat  etadi  va  foydalanuvchining  muay­
yan  operatsiyani  amalga  oshirish  vakolatini  aniqlaydi.  Foydala- 
nuvchilaming  parollari tarmoq orqali  uzatilmaydi,  bu esa  axborotning 
himoyalanganlik  darajasini  oshiradi.
Ticket — granting  server  (ruxsatlar  berish  serveri)  avtorizatsiya 
serveridan  foydalanuvchining  nomi  va  uning  tarmoqdagi  adresi,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

so'rov  vaqti  ko'rsatilgan  «mxsatnoma»  hamda  betakror  «kalit»ni 
oladi.  «Ruxsatnoma»  ifodalangan  paket  shifrlangan  ko'rinishda 
uzatilishi  ham  mumkin.  Ruxsatlar  berish  serveri  «ruxsatnoma»ni 
olganidan  va  uni  shifrdan  chiqarganidan  keyin  so'rovni  tekshiradi, 
«kalitlar»ni  soiishtiradi  va  ular  o'xshash  bo'lgan  taqdirda  tarmoq 
apparaturasi  yoki  dasturlardan  foydalanishga  ruxsat  beradi.
Shunga  o'xshagan  boshqa  kompleks  sistemalar  orasida  Yev- 
ropa  kompyuter  ishlab  chiqaruvchilar  uyushmasi  tomonidan  yara­
tilgan  yirik  geterogen  tarmoqlarda  qo'llashga  mo'ljallangan  Sesa­
me  (Secure  European  System  for  Applications  in  Multivendor 
Environment)  sistemasini  qayd  etish  mumkin.
Faoliyatning  kengayishiga  qarab,  uzoqdan  turib  foydalanishni 
tashkil  etish  uchun  kabel  tarmoqlari  va  radiokanallardan  tobora 
ko'p  foydalanilmoqda.  Shu  munosabat  bilan  uzoqdan  turib  foy­
dalanish  kanallari  bo'ylab  uzatiladigan  axborotni  himoya  qilish 
alohida  yondashuvni  taqozo  etmoqda.
So'nggi  yillarda  radio  tarmoqlarining  keng  tarqalishi  mazkur 
tarmoqlarni  ishlab  chiquvchilar  oldiga  turli  — tuman  skanerlash 
moslamalari  bilan  qurollangan  «xakerlar»dan  axborotni  himoya 
qilish  masalasini  hal  qilish  talabini  qo'ydi.  Masalan,  RAM  Mobil 
Data  kompaniyasining  radiostansiyasida  axborot  paketlari  turli 
kanallar va  asosiy stansiyalar orqali  uzatiladi.  Bu  uzatilgan  axborotni 
begona  shaxslar  to'plab,  bir  yerga  jamlashiga  imkon  bermaydi. 
Radiotarmoqlarda  ma’lumotlarni  DES  va  RSA  algoritmlari  yor­
damida  shifrlash  ham  faol  qo'llanilmoqda.