A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

Komul» şehrinin ismi Sogd vesikalarında «Kmıdh» yazılmıştır bk. Minorsky,
H'tdûd ül-‘Âlc.m, terem, s. 275].
Bk. Kafkasyada Heftalitlerden «Kemçik» için bk. Marquart, Uu- garisehe Jahrbiic. ter, IX, 1929, s. 98; Hindistanda «Kumidh» için T o m a s ch e k, Soghdiana, s. 139; İranda «Kum» şehrinin esas sekenesini yedi «Kumidhân» köyü teşkil etmiştir, bk. Haşan bn Muhammad Qumî, Târikh-i Qum, Tahran tabı, s. 23, 35-40.
^4(;) Bk. meselâ «Qaraçun» (Bukhara-Nesef arasında, İstakhrî, 337), «Kül Sıgm» (şimdi «Kül Melik» İbn Khurdadbeh, 26), «Barmış» (İbn Havqal, yeni tabı, 495), «Buzmaçim (ibid. 496), «Eski Fagan» ve «Sevniç» (ibid. 502), «Min» (ibid. 506), «Cingaket» ve «Süyük» (yahut «Süydük», ibid. 506), «Sagırç», yani «Sagırçı» (burasının ahalisi Türk olduğu hakkında Faqih Ebu ‘1-Leyth el-Semerqandî’nin bir kaydı vardır.)
[-»7) Bk. ibn Fadlân, s. 209.]
^4S) Bk. Marquart, Ungarische Jahrbücher, IX, 1929, s. 90. [Yinebenim
Bîrûnî’s Picturc of the World, s. 49. ]
⁴⁰) Bu köyleri 1921 de bizzat tesbit ettim, Rusların 1:840000 mikyaslı büyük haritalarında d ı bu köyler kayıtlıdır.

37^r,°) Şugnan ve Vakhanlarm Türklüğü için' bk. İbn Khurdadbeh, s. 178; Mas’ûdî, Tanbîh, G4; Ya’qûbî, Buldun, s. 292 Şugnanlıların reisleri «Khumar Bek? tesmiye edildiğini kaydetmiştir, bk. daha Minorsky, Hudûd ül-'Âlem, s. &63-4. Khuttal «bek» lerinin şeceresi için bk. M a r q u a r t, Eranşahr, 300-302; KhuttaTda türkçe ve tokharca konuşulduğu hakkında 727 yılında çin kaydı vardır, bk. Bulletin dc l’Ecole Français de VExtreme Orient, VIII (1908), p. 511-12, XII (1912), 10.1-102.
^1,1) Marquart, Über das Volkstum der Komanen, 68-9. p-) Bk. Zeki Velidî Togan, îbn Fodlan, 281].
p^;î) Ayni eser, mukaddime, s. XXXI ve bizim Umumî Türk Tarihine. Met­hal, s. 13-14].

38^) Histoire de la vie de Hiouen-Tsang, ed. par S tan. Jul i en, s. 61.
[^r,r0 Buna dair çin ve İslâm menbaları kayıtlarının 'muvafakati hakkında bk. İbn Fodlan, 312; on «kam» in ve Barsganlılarm sanatkârlıklarına dair Gardîzî, Mucmal üt-Tavârikh ve’l-Qisas ve el-Birûnî’nin kayıtları için bk. Zeki Ve 1 idî Togan, Bîrûnî’s Picture of the Worldy s. 106-107].

39^;4) Keş ye Nesef bekleri için bk. Tabarî II, 1448; III, 79-80; Yakinf- Biçurin, Svedeniya o narodakhSredney Aziyi I, 370; tudhun Aklırid’in hâzi­neleri için bk. Tabarî, III, 79-80.

4050) ibn A‘tham el-Kûiî, Futûh, arabî aslı, Tapkapı nüshası, N. 2956, cild. 2, vr. 134b:jü- yine 148b:
aıi—il^
^r,T) Sogd hükümdarı Gûrek'in altıncı batındaki bir hafidi ve İslâm tarihle­rince de malûm bir şahsiyet olan Merzuban bn. Türkiş Biqî (bk. İstakhrî, 292, 323: ) nin nesebi Muhammed bn. Abdülcelıl el-Semerkandî’nin Mun- takhab uL-Qand fî Târiklı-i Samurqand, Paris nüshası, arab. 6284, vr. 38b şöyle yazılmıştır: ^ Cr. ^ _u5j. »>. î
Badghis hükümdarı Nîzek’in Tiirgişlerden olduğu hakkında bk. İbn A'tham, mez­kûr cild, 133b, 136b:

41^) Ebu İshacı el-Nedîm, Kitnb iil-Filırist, s. 18:.
^r,!>) Bk. İdıisî, iklim 5. cüz’ 10 (Paris nüshası, 2221, vr. 305b):
; İbn ül-Faqih, Meşhed nüshası, vr. 168b: ^1
G0) Marquart, Er ansa lir, 308-309, Wehrot und Arang, 146, bu Çümük- lere ait rivayeti daha muahhar zamana ait zannetmiş. ^
^(;1) Muqaddasî, s. 48, 263, 275: -brb* , Naşiri Khusrev, Sefer Nâme,
Berlin tabı, 44: ; Hamdallah Qazvînî, Nuzhat ül-Qulüb, ed. Le S t r a n g e,
176: ûbi-jî* ; Yaqut, II, 573: o¹/.}: î bugünkü «Çimkent» te aslında «Çemük
kent» olacak; Narşakhî, Târikh-i Bukhârâ, ed. Schefer, s, 5 A>r ve yerine iîj*- ve zaS'jr.
^G-) Tabarî, ed. De G o e j e, II, 1613. Addinda DCCVIII; [karş. M a ı* q u a r t, Wehrot und Arang, s. 146]: ^ l.ı£jl

42 388, 112, 288, III, 272.
•cü) Bu malûmat İbn al-Faqih’in Meşhed nüshasında bulunmaktadır, vr. 170:
sZjgji 3 û'..r-^p
l/j ; hikâyenin dönüş yoluna ait olduğu yolun Nuşecân (=Barsghan)
Taraz ve Şaş (Taşkent) istikametinde gösterilmesinden anlaşılıyor. [Haberin ait olduğu zaman için bk. Minör sky, Hudûd Ül-'Âlem, s. 481. ]
67) Bk. Yâqût, I, 828: (=
«⁸) Bk. Yâqût, ü^/(= o^-j-.) ve ih-/. maddeleri; «Ezgiş» 1er için bk. Kaşgarî, I, 89 [ve benim İbn Fadlan p. 196].
66) Bu.köy Ve kasaba isimleri T’ang sülâlesi tarihinde, Yüan-Çang seya­hatnamesinde, İslâm menbalarından Muqaddesî, Gardîzî ve M. Kaşgarî’niri eserle­rinde, Hudûd Ül-'Âlem'de ve hafriyat esnasında bulunan vesikalarda bulunuyor.

43^G3) Abd iil-Qâdir al-Baghdâdî, El-Farq-u beyn el-Firaq, Mısır tabı, 1910, s. 243, Mukanna’ ve «mubayyada» taraftarları:dtyVi sjkS'? _ry.j .

44^Gr>) Bunlar için bk. Hudûd ül-'Âlem, vr. 17a-18a [ve Minör sky, 277 v.m.]; Caruk için M. Kaşgarî, I, 318; Barçuk, Kaşgar ve Barman şehirlerinin efsanevî zamanlarda yapılan eski türk şehirleri oldukları hakkında da bk. ayni müellif,

45[⁷9 .Bk. Fr. W i İh e m König, Alte Geschichte der Meder und Per&er, Kannover, 1934. s. 18.)

46[⁷¹) Bk. meselâ G. Hal oun, Zar Üe-tsi-Frage' (Zeitschrift d. Deutsch. Morgenk Ges. KCI), s.* 246.].