A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

tksim edilip; Kazak «biy»lerine. yalnız Kazakların kendi aralarındaki
ihtilâfları halletmek hukuku bırakıldı. Yedisu ve Sır Derya Kazakları ise Cenubî Türkistan idaresine ait 12 haziran 1886 kanununa göre idare
edilir oldular. _{Mâverâünne}hre geldikten sonra Ruslar, Bukhara,
K
Rus İdarecinde
Mâverâünnehir
Hanlıkları
hıyva ve Khokandı Kanlık olarak bıraktılar. 185 5 yılında Çernayev ve Krijanovski Taşkendi de «Rusya ile dost müstakil Islâm devleti» ilân etmek istemişlerdiyse de ahali Rusların yalanlarına inam, mamıslm 1868 de Khokand ile olan andlaşma da, güya müsavat esa­sında idi. Andlaşmada «Rus tüccarları Khokandda, Khokand tüccar­ları Rusyada aynı hukuka malik olurlar» deniliyordu. Khudâyârm il­ticasından sonra/yerine geçen oğlu Nâsıreddin, evvelce Rusyada bu­lunmuş, biraz da rusça öğrenmiş, Avrupa tarzı hayat termiş bir zattı. Rus jdaresinde 8 yıl devam eden hanlığı, a
Piskentli Molla İshak (Pulat Han)m isyanı dolayısıyla general Kauf- nıannm Petresburgdan gönderdiği bir emirle (7 şubat) lağvedildi. Ruslar, Kaşgar beyi Yakub Beğle de 1872 de aynı Khokandla olan şartlar esasında bir andlaşma yapmışlardı. 1877 de Yakub Beğ, Kaş- garı kendisi ve oğulları idaresinde bırakmaları şartı ile, Ruslara tabı, olacağım söylemişti. Çinin müdahalesi ’ ve Yakubun fucceten olumu neticesinde, Kaşgar, Uzak Doğuya eklendi. 1878 de Rus elinde yalnız
Bukhara ve K'hıyva hanlıkları kaldı.
B
Rus İdaresi Altında
Bukhara

Rus hâriciyesi,
ukhara emîri Muzaffer, 1868 haziranında Zıre Bulak savaşında memleketi artık tamamen kay­betmiş bulunujmrdu. Hacca gitmek için Ruslardan müsaade istemişti. Fakat general Kaufmann ve Rüs“îngiliz münasebetini fazla gerginleştirmemek fikr

riyle ve aynı zamanda Ortaasya İslâmjarınm dinî merkezi saydan bu ülkeyi bilfiil ilhak ederek memleketi vakitsiz olarak fazla genişletme­ği, ozamankı Rus kuvveti için uygun görmeyip; Bukhara merkez ol­mak üzere, hanlığın enkazını emîre verdiler. Ruslar (general Roma- novsky), Bukhara emîrini hakikaten «Müslüman ruhanîlerinin reisi» sayıyorlar ve Bukharaya tecavüz, İslamların dinî duygularına tecavüz olacağını ^zannediyorlardı. Zahiren emirle yalnız dostluk andlasması yaptılar. Emir hariçle münasebetlerinde devam ediyordu. Taskenttekî umumî valiyle konuşmayıp. yalnız Petresburgla 'iş görmek istiyordu !8⁶⁹ yılında «nîr, oğlu Abdülfettâh', Petresburga gönderip, umumi valinin müdahalesinden şikayet etmiş ve kendisinin, güya ancak Tür­kiye sultanının tavsiyesi dolayısıyla, Rusya ile «dostluk andlasması» yapmış olduğunu bildirmişti. Aynı zamanda Abdülhay adında biri­sini Istanbula elçi olarak göndermişti. Rusya hükümeti emîri hariçle münasebetten derhal menetti. Bununla beraber hanl.ğ,, resmen umumî
' '^{/ahye d}?^gI ; ^R,^U,^{S har};^{C,yeslne tâb}J, göstermek üzere Kagıjn istasyonunda bir sıyası ajanhk tesis etti. Umumî vali Kaılfmann, Bukhara emîrini «kendisinin en sadık ve itaatli memurlarından» sayıyordise de, resmen ancak Petresburga tabilik şekli, hanlığın son gününe kadar muhafaza edildi.
_T ?^eh”^sebz^^{e A}^^may^]> Hekîm Beğin oğlu Baba Bek, «Kitab» da Taraklı Cure Bek Doğu Bukharada Şîrâbâd vilâyetinde Kongrat ve ^aray uruklarma dayanarak Astâne K.,I Künsük. Külâb ve Belcuvanda Sar, Khan Atalık, Hisarda Uluğ Bek Bukhara emîrini tanımıyorlardı. Rus.ar, ahalinin protestolarına rağmen, bunları Emir Muzaffere tabi
V M , ^^ebepj^en_L^Emîr Muzaffer Ruslaıa pek minnettar ve sadık ol- du. Memleketinde bir isyan çıksa, derhal Ruslara başvurur oldu Emî- Muzaffer Avrupa tertibatın, öğrenmeğe pek muhalif' değildi. Ahm»d Makhdum (yahut «Ahmed Gele Mühendis Danış») adında bir münec-
R^mi 7 k , 7^aV^kİ7^{efa 0882 de VeHahd} Abdülahadle birlikte) Rusyada bulundu Kendi seyahatinden ve Bukharada ıslahat lüzumun-