A. X. Vаxidov, D. A. Abdullaеva

 
3.4. Elektromagnitli relelar 
 
Yuqorida aytilgan relelarning  orasida qiishloq xo’jaligi avtomatikasida eng 
keng qo’llaniladigani elektromagnit relelaridir. Eng oddiy elektromagnit relesining 
sxemasi 3.3 -rasmda ko’rsatilgan. 
 

---

 
76
 
3.3-rasm. Elektromagnitli relening sxemasi  
 
Cho’lg’amdagi 3 kuchlanish ta’sirida hosil bo’lgan magnit maydon 
xarakatlanuvchi yakorni 1 qo’zg’almas o’zakka 2 tortadi. Yakorning xarakati 
natijasida kontaktlar 5 ulanadi. Kuchlanish ajratilsa prujina 4 ta’sirida kontaktlar 
eski holatiga qaytadi. Qoldiq magnit  oqimi ta’sirida  yakor tez ajratish maqsadida 
uzoqqa nomagnitik materialdan bajarilgan shtift qotiriladi. Cho’lg’amdagi  tokning 
ko’rinishi bo’yicha elektromagnit relelar o’zgarmas hamda o’zgaruvchan tok 
sanoat va yuqori chastotali relelarga ajratiladi. Relelarning to’g’ri  va puxta  ishi 
ularning tortish va mexanik tavsifnomalari  o’zaro moslanganlikka bog’liq. Тortma 
tavsifnoma - bu cho’lg’amning elektromagnit kuchlanganligi va yakor bilan o’zak 
o’rtasidagi havo oralig’i oralaridagi bog’liqlik. Mexanik tavsifnoma esa 
prujinaning kuchlanganligi bilan yakorning so’rilish  oralaridagi ochiqlilik relening 
ishga tushish sharti – uning tortish tavsifnomasi (9.4, b-rasm) mexanik 
tavsifnomasi ustida bo’lishi kerak. Qo’yib yuborish sharti esa aksincha. tortish 
tavsifnomalari  minimumdan maksimumgacha o’zgarilayotganda har hil amper - 
o’ramlar  soni uchun gepper bolalar oilasidir. Relening qo’yib yuborishi e.k.yu. 
nuqtasida amalga oshadi. Тok oshishi bilan yakor 4 nuqtasida siljiydi lekin uzoqqa 
faqat 3 nuqtasida  e.i.t. nuqtasida yopishadi.