A. X. Rasijlov, K. G. Baxadirov materialshunoslik va konstruksion

Shpatlyovkalar.  Juda  maydalangan  mineral  kukunlar (bo‘r,  gips, 
ohak)  ni  turli  moy,  yelim,  lok  va  boshqa  bogiovchi  moddalar  bilan 
aralashtirib, 
ko‘rinishidagi 
quyuq 
modda-shpatlyovkalar 
hosil 
qilinadi.
Shpatlyovka  detal  (buyum)  sirtidagi  turli  yoriqlami,  teshik- 
kovaklami,  tirqishlami  toidirib,  sirtning  tekis  boiishini  ta’minlash 
maqsadida  ishlatiladi.  Shunga  ko‘ra,  shpatlyovka  quyuq  va  suyuq 
holatda  tayyorlanadi.  Shpatlyovka  bir  yoki  bir  necha  bor  maxsus 
kurakcha-shpatel  bilan  surtiladi.  Shpatlyovkani  bevosita  ishlatish 
oldidan tayyorlash maqsadga muvofiqdir.
109

---

Shpatlyovkalar  tarkibidagi  qo‘shiluvchi  moddalaming  miqdoriga 
(dozasiga)  qarab  har  xil  bo'lishi  mumkin.  Masalan,  yelimli 
shpatlyovkaning  tarkibida  3  %  duradgorlik  yelimi,  65  %  bo‘r  va 
pigment,  30  %  suv  bo‘ladi.  U  tez  qotadi.  Uning  yumshoq  va  yopish- 
qoq bo‘lishini ta ’minlash uchun tarkibiga 
2
  % alifmoy qo‘shiladi.
Moyli  shpatlyovkaning tarkibida  70  %  bo‘r va pigment,  30  %  lok 
bo‘lib,  yelimli  shpatlyovkaga  qaraganda  mustahkam  bo‘ladi,  lekin 
sekin quriydi.
Agar yuzalami juda uzoq muddatga  muhofaza qilish talab qilinsa, 
u  holda,  yuzalami  ko‘p  qatlamli  qoplamalar  bilan,  ya’ni  gruntovka, 
shpatlyovka, emal,  lok qatlamlari bilan qoplash  maqsadga muvofiqdir.
Lekin  yuzalardagi  shpatlyovka  qatlamining  umumiy  qalinligi  2 
mm dan oshmasligi  kerak.
110

---