A. X. Rasijlov, K. G. Baxadirov materialshunoslik va konstruksion

12.2. Nanotexnologiya va nanokompozitlar
Mahsulot  ishlab  chiqarish jarayonida  material  yoki  yarim  tayyor 
mahsulot,  xomashyo  shakli,  xossalari  va  holatini  o'zgartiradigan 
usullar majmuyiga  texnologiya deyiladi.
Nanotexnologiya termini  birinchi  marta yapon  olimi N.  Tanituchi 
tomonidan  1974-yilda  ishlatilgan.  N ano-so'zining  lug‘aviy ma’nosiga 
e ’tibor  berilsa,  «ракапа»  tushunchasini  anglatadi,  ikkinchi  tomondan 
esa  bu  so‘z  ilmda  ko'proq  old  qo‘shimcha  sifatida  tanilgan  bo iib , 
uning  aynan  qiymati 
0,000000001  metrga  teng.  Nano  so‘zi 
milliarddan bir  qism,  milliardni bir qismi  degani.  Taqqoslash  uchun 
quyidagi  kattaliklarga  e’tiboringizni  qaratamiz: 
1
  angstrem  = 
1 0 '8
 sm, 
1  millimetr =  10‘
3
m,  1  mikrometr =  10
"6
 m.  Demak,  nano  bu  uzunlik 
birligi.  Buni  taqqoslab,  his  etish  uchun  shuni  aytish  kerakki,  inson 
sochining  diametri  taxminan  50000  nanometrga  teng  (12.1-rasm). 
Rasmlardagi  uzunlik  darajasi  nanometrni  anglatadi.  Keltirilgan 
qiymatlar  1  metrdan  10
' 10
  metr  oraliqni  tasvirlaydi.  Yer  shari  futbol
208

---

koptogidan 
100 ООО ООО 
marta  katta,  xuddi  shuningdek  Сбо 
molekulasidan  futbol  koptogi  shuncha  marta  katta. 
1 0 0
  nmdan 
1 
timgacha  boMgan  oraliq  pastda  ifbdalangan.  Nanotexnologiya  uchun 
kerakli va qiziqarli oraliq 
1 0 0
-
0 , 2
 nm hisoblanadi.
1  m 
10*'m  l(H m  (=l*m)  10'}in <~lmm)  lO^m 
10‘5m   lO^m (=lrakm>  I0 ‘7m (-1(M)nm)I0'sm  lO ’m (*lnrn)10l0m
100  nm  
90  nm   80  nm  
70nm  
60 nm  
50  nm  
40  nm  
30nni 
20 nm   10 nm  
I  nm