A. X. Rasijlov, K. G. Baxadirov materialshunoslik va konstruksion

Jilolash  dastgohlari.  Jilolash  dastgohlari  ham  sanoat  korxona­
larida turli jarayonlami  bajarish  uchun  ishlatiladi, jilolash  dastgohlari 
detallar  oichamlarining  aniqligiga  rioya  qilmay,  chiroyli,  yaltiroq 
yuza  hosil  qilish;  detallarni  pardozlash,  shuningdek,  xromlangan, 
nikellangan  va  boshqa  materiallar  bilan  qoplangan  yuzalami 
yaltiratish uchun  ishlatiladi.
Jilolashda  har  xil  ip  gazlama,  namat,  fetr  va  kigiz  qoplangan 
yumshoq  doiralardan  foydalaniladi.  Jilolovchi  material  doira  sirtiga
197

---

jilolash  pastasi  (vena  ohagi  yoki  xrom  oksidi  aralash  pastalar,  shu­
ningdek  GOI  pastalari  tarzida  surtiladi).  Jilolashda  jilo  beruvchi 
doiraning tezligi 35  m/s ga yetadi.
Detallami  abraziv  donalari  aralashtirilgan  suyuqlik  bilan  ham 
jilolash mumkin.  Bu holda suyuqlikka yaxshilab aralashtirilgan mayda 
abraziv  donalari  ishlov  beriladigan  yuzaga  80  kN/m
2
  bosim  ostida 
purkaladi,  bunda  abraziv  donalari  yuzani  tekislaydi  va  g ‘adir- 
budurligini  kamaytiradi.  Bu  usul  istalgan  shakl  va  o‘lchamdagi 
shakldor yuzalarga ishlov berish  uchun  qo‘llanilishi  mumkin.  Odatda, 
suyuqlik (suv) dagi  abraziv donalari miqdori  massa bo‘yicha 30-40 % 
ga teng bo‘ladi. Jilolash (yaltiratish) usulidan  ishlov beriiayotgan detal 
yuzasini  ko‘zgudek  yaltiroq  qilish  uchun  foydalaniladi.  Jilolashda 
namat,  rezina yoki  qalin  kanop  mato  qoplangan  yumshoq  elastik  doi- 
ralardan  foydalaniladi.  Doiralaming  yuzasiga  elektr-korund,  kremniy 
karbidining  abraziv  kukuni  yoki  pasta  yelim  yordamida  surtiladi. 
Pasta  sifatida  xrom  oksid,  krokus,  vena  ohagi,  kukun  ishlatiladi. 
Jilolangan yuzalarning tozaligi  7 dan  12-sinfga to ‘g‘ri keladi.
Jilolash  usulidan,  ko‘pincha,  detallaming  yuzalarini  pardozlash, 
shuningdek,  galvanik  qoplash  (xromlash,  nikellash  va  h.)  oldidan 
yuzalami tayyorlashda foydalaniladi.