A. X. Rasijlov, K. G. Baxadirov materialshunoslik va konstruksion

Pressiz shtamplash.  Keyingi  vaqtlarda pressiz shtamplash  usullari 
(portlatish,  elektr-gidravlik  va  b.)  ham  sanoat  miyosida  juda  keng 
qoilanilmoqda.
Ayniqsa,  qalin  list  tanavorlardan  turli  buyumlar  (detallar)  hosil 
qilish  uchun  katta  gabaritdagi  mayda  turkumli  har  xil  portlovchi 
moddalar  (trotil  va  boshqalar)  ning  portlash  energiyalardan  keng 
foydalanilmoqda.  Bu  usuldan,  asosan,  zanglamaydigan,  yuqori 
mustahkamlikka  ega  boigan  poiatlar,  titanli  va  misli qotishmalardan 
detallar olishda foydalaniladi.
Mazkur usul juda tejamli ham samarali boiishi bilan birga,  10-14 
%  gacha nisbiy  uzayishga  ega  boigan  metall  va qotishmalardan  turli 
buyumlar (detallar) ishlab chiqarishda qoilaniladi.
1938-yilda  Rossiyada  L.A.Yutkin  elektr-gidravlik usulda shtamp­
lash  usulini  ishlab  chiqdi.  Bu  usulda  foydalaniladigan  qurilmalar 
poydevor urishni talab  qilmaydigan,  kichik  gabaritli, oson  suriladigan 
ixcham konstruksiyalardan iboratdir.
Elektr-gidravlik  usulda  hatto  plastikligi  past  materiallar  ham 
yaxshi  deformatsiyalanadi,  hosil  qilinadigan  buyum  (detal)lar 
oicham lari juda  aniq  chiqadi  va  qo‘shimcha  mexanik  ishlov  berishni 
talab qilmaydi.
Shuning  uchun  bu  usuldan  list  materiallardan  samolyotlar, 
avtomobillar,  fotoapparatlar va boshqalar uchun kichik hajmli detallar 
ishlab chiqarishda keng foydalaniladi.
155

---