A. X. Rasijlov, K. G. Baxadirov materialshunoslik va konstruksion

tagidan  kiritib  quyish  usuli  ishlatiladi.  Bunda  bir  yo‘la  bir  necha 
qolipga  metall  o‘zaro  tutashtirilgan  markaziy  quyish  tizimi  kanali 
orqali tagidan  bir tekisda kiritiladi.  Bu  usulda bir vaqtning o‘zida  sirti 
tekisroq  boigan,  kirishish  bo‘shlig‘i  bo‘lmagan  ko‘plab  quymalar 
olinadi.
Yuqorida  ko‘rilgan  quyish  usullarining  kamchiliklarini  bartaraf 
etishga  oid  izlanishlar  natijasida  metallni  uzluksiz  quyish  usuli  kashf 
etildi.  Bu  usul  yuqorida  ko‘rsatilgan  usullardek  metall  qoliplar, 
qizdirish  pechlarini  talab  etmaydi,  chiqindi  miqdori  5-8  marta  kam, 
ish  unumi esa yuqori bo‘ladi.
Temir  oksididan  temimi  ajratish  darajasiga  qarab  uni  sekin, 
qaynaydigan va chala qaynaydigan xillarga ajratish mumkin.
Qaynaydigan  po‘lat  quymalar  olish  uchun  po‘lat  avval  pechda 
I'erromarganes bilan chala qaytarilib,  so‘ngra qolipda uglerod hisobiga 
qaytariladi.  Bunda  metalldan  ajralayotgan  CO  gazi  aralashtirilayot-
127

---

ganda  u  qaynaydi  va  ajralayotgan  gaz  pufakchalarining  ko‘pi 
quymada qoladi, kirishish bo‘shlig‘i  bo‘lmaydi. Bunday quymalarning 
sifati  sokin poMat quymalardan  pastroq  bo‘ladi.  Suyultirilgan  po‘latda 
temir  ikki  oksidi,  azot  erib,  uning  mexanik  va  texnologik  xossalarini 
pasaytiradi.  Shu  sababli  eritilgan  po‘latdan  sifatli  quymalar  olishda 
oldin u qaytariladi.
Qaytaruvchi  birikmalar  sifatida  ferromarganes,  ferrosilitsiy,  alu- 
min ishlatiladi.  Qaytarish jarayonida quyidagi reaksiyalar boradi:
FeO + Mn = Fe + MnO + Q kkal
2FeO + Si = 2Fe + S i0 2 + Q kkal 
3FeO + 2A1  = 3Fe + A120 2 + Q kkal
Metalining  qanchalik  tozalanganligini  shlakdan  olingan  namuna 
rangiga  qarab  bilsa  bo‘ladi.  Namunaning  rangi  qora  bo‘lsa,  metall 
oksidlaridan  yaxshi  tozalanmagan  bo‘ladi.  Bu  holda  yana  qisman 
qaytaruvchilar  kiritilishi  kerak  bo‘ladi.  Shlak  metall  oksidlaridan 
tozalangani sari oqarib boradi.