А. Туркманов бухгалтерия ҳисoби

Иқтисодий ахборот
Ҳисобли		Меъёрий маълумотнома		Режали
Дастлабки ҳисоб		Молиявий ҳисоб		Бошқарув ҳисоби

12.2.Бошқарув ҳисобида харажатларнинг таснифланиши ва мазмуни.

Ишлаб чиқариш ресурсларининг таркиби

Асосий жамғармалар - бу меҳнат воситалари (машиналар, ускуналар, ишлаб чиқариш бинолари ва бошқалар), уларнинг ҳолати ва фойдаланилиши;

Номоддий активлар- узоқ муддатли қўйилмаларнинг объектлари (ердан фойдаланиш ҳуқуқи, стандартлар, лицензиялар, савдо белгилари ва бошқалар), уларнинг ҳолати ва фойдаланилиши;

Моддий ресурслар- меҳнат воситаси ёрдамида ишлаб чиқариш жараёнида қайта ишлов бериш учун мўлжалланган меҳнат буюмлари.

Бошқарув ҳисобининг элементлари

- субъект фаолиятининг узлуксизлиги;

- режалаштириш ва ҳисоб (режа-ҳисоб) учун ягона ўлчов бирликларини қўллаш ва субъект бўлинмалари фаолиятининг натижаларини баҳолаш;

- бошқарув мақсадида бирламчи ва оралиқ маълумотни кейинга қолдириш ва кўп марта ишлатилиши;

- бошқарув поғоналари ўртасида ички хисобот кўрсаткичларини коммуникацион алоқалар асоси сифатида шакллантириш;

- ҳар хил молиялар, тижорат фаолиятини бошқаришнинг бюджет (смета)ли услубини қўллаш;

- ҳисоб объекти ҳақида тўлиқ маълумот билан таъминловчи тўлиқлик ва аналитиклик;

- хисоб сиёсати томонидан ўрнатилган субъектнинг ишлаб чиқариш ва тижорат циклини акс эттирувчи даврийлик ва хоказолар.

13.4. Харажатлар динамикаси ва уни назорат қилиш.

Бозор иқтисодиюти шароитида харажатларни режалаштириш харажатлар таркиби ва маҳсулот (иш ва хизмат)ларнинг режа таннархини дастлабки баҳолашдан бошланади.

Харажатларни режалаштириш ишлаб чиқариш жараёнида истеъмол ўилинадиган товар-моддий захираларнинг ўиймати ва кутилаётган фойда ҳажмини аниқлашда юқори самара беради.
Ишлаб чиқариш харажатлари бюджетини ишлаб чиқиш жараёнида асосан смета ва норматив усулдан фойдаланилади.
Смета усулида корхонанинг барча бўлинмалари режалари асосида корхона миқёсида харажатларнинг йиғма режаси шакллантирилади. Республикамизда смета усули анча кенг тарўалган усул ҳисобланади. Унинг қўлланилиши комплекс режалаштиришни ягона тизимга келтиришни таъминлайди.
Норматив усул асосида ишлаб чиқариш харажатлари бюджети тузилади. Харажатларни шахматли жадвали тузилгандан сўнг, корхонанинг фаолият даври учун режалаштириладиган харажатларнинг йиғма сметаси ишлаб чиқилади.
Халқаро амалиётда маҳсулот ишлаб чиқариш учун сарфланадиган харажатларни режалаштиришда норматив усулдан кенг фойдаланилади.