А. Тешабаев, С. Зайнабидинов, И. Каримов, С. Власов, В. Абдуазимов



Download 0,93 Mb.
Pdf ko'rish
bet80/86
Sana14.07.2022
Hajmi0,93 Mb.
#799518
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   86
Bog'liq
2. Укув кулл. Сирт физикаси

12.5.3.
 
Киришмалар таъсири 
Олдин 
кўриб 
ўтганимиздек, 
кристалнинг 
сирти 
ва 
ҳажмига 
киришмалар киритиб кристал сиртидаги Ферми сатҳини муайян даражада 
бошқариш мумкин. Ферми сатҳининг силжиши сиртнинг адсорбцион 
қобилиятига, каталитик фаоллигига киришмаларнинг таъсирини ифодаловчи 
механизм бўлади. Бунда киришма деганда кристал панжарасининг ҳар 
қандай нуқсонлари назарда тутилади. 
Биламизки, акцептор ва донор туридаги икки хил киришма бўлади. 
Донор киришма ҳамма вақт Ферми сатҳини юқорига силжитади, акцептор эса 
– пастга силжитади: температура кўтарилганда ёки киришма миқдори 
камайганда Ферми сатҳи ҳамма вақт тақиқланган зона ўртасига яқинлаша 
боради. 
Яримўтказгичдаги киришма миқдорини ўзгартириш йўли билан 
катализатор ҳоссаларини бошқариш мумкин. Агар реакция икки (донор ва 
акцептор) йўналишларида кечиб турган бўлса, киришма киритиб Ферми 
сатҳини силжитиб реакцияни бир йўналишда тезлаштириш, иккинчи 
йўналишда секинлаштириш мумкин. 
 
Аммо, етарлича юқори температурада (ҳусусий ўтказувчанлик 
соҳасида) Ферми сатҳи тақиқланган зона ўртаси яқинида ва уни киришма 
деярли силжитмайди (киришманинг таъсири йўқ!) 
Тажрибалар баён қилишган назарий мулохазаларни сифатдан 
тасдиқлайди. 
 
12.5.4. Коменсацион эффект
К=K
o
exp(-E/KT) (12.13) 


109 
Аррениус қонуни бажариладиган ҳолларда компенсацион эффект 
ўринли бўлади. Кўпинча, компенсацион эффекти 
ℓnK
o
=A+ВE (12.14) 
боғланиш орқали ифодаланади (констебл, 1923). Келажакда бу қонун турли 
катализаторларда турли реакциялар учун тасдиқланди. Худди шунингдек, 
электрон χ ўтказувчанлик 
χ=χ
о
ехр (- U/КТ) (12.15) 
Қонун бўйича ўзгаради. Логарифмик масштабда 
ℓnχ
o
=а+bu (12. 16) 
Агар (12.14) қонуният мавжуд бўлса (12.1) Аррениус қонуни эгри 
чизиқлари бир нуқтада кесишиши керак. Е нинг ўсиши билан бир вақтда К
о
нинг ўсишини 
компенсацион эффект
дейилади. Уни бундай талқин 
қилинган. Аррениус қонунидаги К
о
ва Е катталиклар киришма зичлигига 
боғлиқ, улар маълум даражада бир бирини компенсациялайди. Баъзи 
муаллифлар тасдиқлашича, фаоллаш энергияси Е ва кўпайтувчи К
о
бир текис 
яримўтказгич доналари ўлчами L га боғлиқ. Мана шундан ҳам компенсацион 
эффект келиб чиқади. 

Download 0,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   86




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish