А. Тешабаев, С. Зайнабидинов, И. Каримов, С. Власов, В. Абдуазимов

 
3.3. Адсорбцион мувозанат
Агар t=∞ (адсорбцион мувозанат ўрнашган) деб ҳисобланса, (3.5) дан 
изотерма тенгламаси ҳосил қилиниши мумкин:
)
/
(
1
*
)
(
p
b
N
t
N


ёки 
b
P
b
P
N
t
N
/
1
/
*
)
(


(3.9) 
бунда b=b
o
exp(-Eσ/kT) 
Кичкина босимлар соҳасида (P<

---

23 
b
P
N
N
/
*

. (3.10) 
Агар адсорбция вақтида молекула иккита атомга ажралса (масалан, Н
2
молекула иккита Н атомга), (3.9) ўрнига
P
b
N
N
/
1
*


(3.11) 
ифода ўринли бўлиб, паст босимлар сохасида
b
P
N
t
N
*
)
(

(3.12)
бўлади. 
Газ муҳит бир қанча газлар аралашмасидан иборат бўлса, ҳар бир газ 
учун изотерма
i
i
i
i
i
b
P
Z
b
P
N
t
N
/
1
/
*
)
(


(3.13) 
кўринишида бўлиб, агар хамма газлар бир хил марказларда адсорбланса, у 
ҳолда
i
i
i
i
i
b
P
Z
b
P
N
t
N
/
1
/
*
)
(


(3.14). 
Ленгмюрнинг (3.9) изотермаси ҳамма вақт ҳам тажрибада 
тасдиқланмайди. Кўпинча Фрейдлихнинг
N=CP
n
(3.15) 
даражали изотермаси (бунда С ва n<1- доимийлар) ёки 
N=Cln(P/P
0 
) (3.16) 
логарифлик изотерма (С ва Р
0
) ўринли бўлади. Юқорида адсорбцион 
мувозанат ўрнашганда қандай қонуниятлар бўлишлиги ва уларнинг 
бажарилиши ҳақида қисқача тўхталдик. 
Энди адсорбция кинетикаси ҳақида маълумот берамиз. Фараз 
қилайлик, сирт ва газ муҳити орасида адсорбцион мувозанат ўрнашгандан 
сўнг босим кескин камаяди - адсорбланган молекулалар сиртни ташлаб кета 
бошлайди, десорбция жараёни бошланади. 
(3.2) тенгламани t=0 да N=N
0 
бўлади (N
0
мувозанатий тўлдирилганлик ) 
деган бошланғич шартга таяниб ечилса,
N=N
0
e
-βt
(3.17) 
кинетика тенгламасини оламиз. Десорбция (адсорбция температурасида) 
натижасида ҳақиқатда сиртдан хамма адсорбатни узоқлаштириб бўлмайди. 

---

24 
Молекулаларнинг бир қисми қайтмас равишда адсорбланганича қолади. 
Уларни сиртдан узоқлаштириш учун температурани етарлича кўтариш керак.