A. Taniyev innovatsion iqtisodiyot darslik

Texnopark.

Texnologik park — fan, taʼlim va ishlab chiqarishni ilmiy tashkilotlar, loyiha konstruktorlik byurolari, oʻquv yurtlari, ishlab chiqarish korxonalari birlashmasi koʻrinishida hududiy uyushtirish shakli. Texnopark yuqori malakali mutaxassislarning bir joyga toʻplanishi, ilmiy-texnika va texnologik ishlanmalarini yaratish va ularni qoʻllashni jadallashtirish maqsadlarida tashkil etiladi. Rivojlangan mamlakatlarda keng tarqalgan bo‘lib, koʻpincha soliq imtiyozlariga ega boʻladi. Texnopark diversifikatsiya qilish, yuqori texnologiyali biznesni faollashtirish, kichik va o‘rta biznesni rivojlantirish orqali o‘sish nuqtasi obrazini yaratadi, bu esa mahalliy byudjetlarning daromad qismi ko‘payishiga olib keladi. Texnoparkning shakllanishi va rivojlanishi mahalliy hokimiyat organlarining doimiy ko‘magi bilan amalga oshiriladi.
Ushbu tuzilmalarning maqsadi innovatsion sohada boshlang‘ich biznesni qo‘llab-quvvatlash uchun innovatsion muhitni yaratishdir. Ularning faoliyatiga quyidagi asosiy vazifalariga kiradi:

1. 
   kompaniyalar va tadbirkorlarni innovatsion texnologiyalarni yaratishga va ularning tijorati rivojlanishiga turtki berish;
   
2. 
   kichik va o‘rta innovatsion kompaniyalarni tashkil etish, rivojlantirish va mustaqil faoliyatiga tayyorlashni qo‘llab- quvvatlash;
   
3. 
   mintaqada va mamlakatda ushbu mahsulotlarga bo‘lgan talabni qondirish uchun ilmiy-texnik mahsulotlar bozoriga o‘tish.
   

Texnopark o‘z rezidentlariga ma’lum bir infratuzilmani taqdim etadi:

1. 
   ish joylari, internet, telekommunikatsiya, majlislar zallari, konferensiya zali uchun kerak bo‘lgan barcha jihozlari mavjud ofis xonalari;
   
2. 
   tadqiqot va hisoblash uchun zarur uskunalar bilan jihozlangan laboratoriyalar ko‘rinishidagi umumiy;
   
3. 
   katta o‘lchamdagi umumiy xona (masalan, IdeaLab). Bu yerda aholi bir-biri bilan erkin muloqot qilishlari, bir-birlarining ishlanmalari bilan tanishishlari, bir chashka choy va kofe ichish jarayonida ba’zi yechimlarni taklif qilishlari mumkin (ovqat xonasi shaklida emas). Bunday inshootning mavjudligi innovatsion kompaniyalarning birgalikdagi faoliyatidan sinergetik ta’sirni maksimal darajaga ko‘tarish uchun zarurdir. Bu aslida texnopark faoliyatining asosiy vazifalaridan biridir. Bunday IdeaLab zarurligini Tom Allenning “Texnologiyalar oqimini boshqarish” nomli tadqiqot ishida ko‘rishimiz mumkin. Unda ikki kishining o‘zaro ta’sir qilish ehtimoli ularni ajratib turadigan masofaning funksiyasi hisoblanadi: 50 futdan (15,2 m) oshgan masofada, ehtimollik 7% dan oshmaydi;
   
4. 
   ko‘rgazma maydoni;
   
5. 
   matbaa markazi;
   
6. 
   ijtimoiy infratuzilma: avtoturargoh, oshxonalar, kafelar, sport markazlari, bankomatlar.
   

O‘zbekistonda texnoparklar 1990-yillardan boshlab bozor tipidagi innovatsion infratuzilmaning birinchi elementlari sifatida shakllana boshladi.
1990-yillarda ko‘plab universitetlar va ilmiy-tadqiqot institutlarida innovatsion va texnologik platformalar paydo bo‘ldi. U yerda kichik kompaniyalar o‘zlarining ilmiy-tadqiqot va tajriba- konstruktorlik ishlarini davom ettirdilar. Laboratoriyalar yoki sinfxonalardagi tarqoq ijaraga olingan joylarni qoldirdilar. Kadrlar sonining cheklanganligi va loyihaning ilmiy-texnik tomoniga aloqador bo‘lmagan sohalarda mutaxassislarning yetishmasligi tufayli kichik biznes qo‘llab-quvvatlashga muhtoj. Texnoparklar kichik innovatsion korxonalarga to‘liq xizmat turlarini taqdim etishi kerak. Ular yangi mahsulot konsepsiyasini amalga oshirish potensialining darajasini aniqlashga, texnik maqsadga muvofiqligini tekshirishga va yangi mahsulotni ishlab chiqishga, uning sanoatdagi qo‘llanilishini va ishlab chiqarishga tayyorligini aniqlashga yordam berishi kerak. Bunga moddiy-texnik, ijtimoiy- madaniy, xizmat ko‘rsatish va moliyaviy bazani yaratish orqali erishiladi.
Texnoparklar faoliyatini baholash mezonlariga quyidagilar kiradi:

1. 
   texnopark miqyosi (kichik innovatsion korxonalar soni - KIK);
   
2. 
   universitet bilan munosabatlar (tayanch tashkilot);
   
3. 
   kichik innovatsion korxonalarning kelib chiqishi;
   
4. 
   kichik innovatsion korxonalar o‘sish dinamikasi;
   
5. 
   hal qilinadigan vazifalar doirasi;
   
6. 
   moliyalashtirish manbalari;
   
7. 
   menejerlarning malakasi;
   
8. 
   talabalarni jalb qilish darajasi (o‘qitish).
   

Demak, texnoparklar yuqori texnologiyali biznesni qo‘llab- quvvatlashning asosiy funktsiyasini to‘liq bajarmaydi.