A. T. G‘ofurov, I. T. Azimov, U. E. Raxmatov

Odam va maymun gavda tuzilishidagi farqlar va o‘xshashliklar 
 
Odam tos suyagini maymunlarning tos suyagi bilan solishtirish Shuni 
ko‘rsatadiki, odam tos suyagi maymunlarning tos suyagidan katta o‗yiqli yonbosh 
suyagi borligi bilan farq qiladi. Tik yurishga o‗tish bilan bog‗liq ravishda 
odamning eng yaqin ajdodlarida tos suyagi juda kengaygan. Yonbosh suyagining
qirrasi qisman qorin, tos va oyoq muskullarining kuchli o‗sib ketishi faqatgina 
odamda shakllangan. Bo‗g‗im chuqurchalari odamda bir - biridan ancha uzoqroq 
joylashgan.
 
Odamda quymich suyagining do‗mbog‗i kuchli rivojlangan. Quyimichning 
kichkina o‗sig‗i deyarli rivojlanmagan. Orangutan bo‗g‗im chuqurchasi 
quymichining uncha katta bo‗lmasligi, unda son suyagi doira payining yo‗qligi 
bilan bog‗liqdir. 

---

186 
Odam va maymun oyoq panjasi bosh barmog‘ining tuzilishi. 
Odam oyoq 
panjasining bosh barmog‗i yo‗g‗on va baquvvat bo‗lib, yurish vaqtida tana 
og‗irligining anchagina qismi unga to‗g‗ri keladi. Ikkinchi barmoq birinchi 
barmoqdan uzun bo‗lishiga qaraladi. Odatda birinchi barmoq qolgan barmoqlardan 
uzun bo‗ladi. Bosh barmoq qolgan umumiy barmoq paylari bilan o‗rab olingani 
sababli u boshqa barmoqlarga qarama – qarshi yo‗nalishda tura olishidir, ya‘ni 
ichki tomoni ulardan uzoqlashib keta olishidir. Antropoidlarda esa panjaning 
umumiy payi faqat ikkinchi, beshinchi barmoqlarni o‗rab oladi. Oyoq panjasi bosh 
barmog‗i shimpanze va gibbonlarda kalta, gorillada nisbatan kichikroq, 
orangutanda nihoyatda kichik va tirnoqsiz. Boshqa maymunlarning bosh barmog‗i 
kuchsiz rivojlanganligiga qaramay doimo mavjud va boshqa barmoqlarga qarama -
qarshi. Umuman olganda maymunlar oyoq panjasining bosh barmog‗i qo‘l 
panjasiga nisbatan uzundir.
 
Mehnat qilish ta‘sirida gominidlar bosh miyasining o‗sib borishi kalla suyagi, 
miya qismi hajmining o‗sishiga, shaklan o‗zgarishiga sabab bo‗lgan. Ikkinchi 
tomondan miya qismi qaytadan ikkilamchi oziq moddalar hajmining o‗zgarishi 
bilan bog‗liq ravishda chaynash apparatining parallel ravishda kuchayib borishi 
tufayli kelib chiqadi.