A. Savollardan istalgan 5 tasiga javob yozing

Insho: Og'zaki va yozma muloqotni rivojlantirish vositalari.

Reja:

1.Muloqot haqida tushuncha.

2.Og’zaki muloqot haqida.

3.Yozma muloqot haqida.

Muloqot insonning ijtimoiy, ongli mavjudot sifatidagi, ong tashuvchi sifatidagi ehtiyojidir. Turli yuksak hayvonlar va odam turmush tarzlarining ikki taraf: tabiat bilan aloqalar va tirik jonzotlar bilan aloqalarga ajralishini kuzatamiz. Birinchi tur aloqalar odam faolligining maxsus turi sifatidagi faoliyat deb nomlangan. Ikkinchi tur aloqalar bir-birlari bilan o‘zaro ta’sirlashuvchi tomonlar axborot almashinuvchi tirik jonzotlar ekanligi bilan belgilanadi. Tur ichidagi va turlararo bunday aloqalar turi muloqot deb ataladi. «Muloqot» tushunchasining turlicha ta’riflari mavjud. Muloqot ikki yoki undan ortiq odamlar o‘rtasidagi bilish yoki affektiv-baholash xususiyatiga ega bo‘lgan axborot almashinuvida ularning o‘zaro ta’sirlashuvi sifatida ta’riflanadi. YOki: muloqot – odamlar o‘rtasida hamkorlik faoliyati ehtiyojidan yuzaga keladigan va axborot almashinuvi, o‘zaro ta’sirning yagona yo‘lini ishlab chiqish, boshqa odamni idrok qilish va tushunishdan iborat bo‘lgan aloqalarni o‘rnatish va rivojlatirishning murakkab, keng qamrovli jarayoni. Bu «muloqot» tushunchasining eng to‘liq va aniq ta’rifidir.

YOki: muloqot – odamlar o‘rtasida hamkorlik faoliyati ehtiyojidan yuzaga keladigan va axborot almashinuvi, o‘zaro ta’sirning yagona yo‘lini ishlab chiqish, boshqa odamni idrok qilish va tushunishdan iborat bo‘lgan aloqalarni o‘rnatish va rivojlatirishning murakkab, keng qamrovli jarayoni. Bu «muloqot» tushunchasining eng to‘liq va aniq ta’rifidir.

So'zlarning bosh qismlarida "og'zaki muloqot" degan so'zni eshitganimizda, tushunchaning talqini: "fe'l" - fe'l, fe'l, gapir. Natijada, og'zaki tilda og'zaki muloqot har qanday axborotni nutq orqali etkazishdir. Og'zaki muloqot uchun yozishmalar ham qo'llaniladi, chunki maktubda ular bir xil so'zlar, jumlalar, matnlar. Og'zaki nutq va yozma nutq og'zaki muloqot turlaridan iborat. O'z navbatida, og'zaki nutq monolog tomonidan taqdim etiladi - faqat bitta odamning hikoyasi va suhbatlar - suhbatdoshlar o'rtasida muqobil almashinuv almashinuvi. Bularning barchasi tashqi. Ichki narsa bizning boshimizdan judo bo'lgan monolog, ba'zilarida hatto suhbat yoki hatto teatr ham bo'lishi mumkin. Vaktsional muloqot turlari bilan bir qatorda, daktil qo'llar tomonidan amalga oshiriladigan maxsus imo-ishora tizimi yordamida maxsus aloqa turidir.

Og'zaki muloqotning asosiy xususiyati va so'zma-so'z bo'lmagan gaplardan farqlash, uzatilgan ma'lumotlarning aniqligi va kengligida so'zlar yordamida amalga oshiriladi. Imo-ishoralar va yuz ifodalari, albatta, yorqin va mazmunli signallardir, lekin ular og'zaki konstruktsiyalardan pastroqdir. Va suhbatdoshlarni bir-biridan masofadan turib qidirishda faqat og'zaki muloqot ular orasidagi "ko'prik" ni yaratishi mumkin.

Og'zaki muloqot usullari

Og'zaki muloqot vositalariga nima kiradi? Darhaqiqat, bu aloqaning amalga oshishi. So'zning og'zaki va og'zaki shakllari ham belgilar tizimiga o'xshash. Og'zaki muloqot usullari sifatida faoliyat yuritadigan bu tizimlar.

Oddiy sharoitlarda bizning atrofimizda va zamonimizda bevosita bog'liq bo'lgan zamondoshlarimiz, tanishlarimiz, do'stlarimiz bilan ma'lumot almashishimiz mumkin. Lekin yozma nutq yordamida faqat masofadan turib muloqotni amalga oshirish mumkin emas, balki ko'plab avlodlar, butun davrlar, marosimlar, tarixiy manbalar bilan tanishish mumkin: rok-roviyadan gazetalarning yangi mavzularigacha.



Yozma muloqot soʽzlovchi va qabul qiluvchi ogʻzaki muloqot vositasisiz amalga oshganda juda asqotadi. Barcha tashkilotlarda ijrochilar yozma xabarlar orqali boʻlimlararo va boʻlimlar ichida samarali aloqani yuritishlari mumkin. Muloqot jarayoni soʽzlar orqali xabarlar yuborishni oʽz ichiga oladi. Yozma muloqot bildirishnomalar, eslatmalar, hisobotlar, moliyaviy hisobotlar, biznes xatlari va shu kabilarning barcha turlarini qamrab oladi. Muloqotning bu turi tashkilotlarda keng qo‘llaniluvchi xabar yozish jarayonini yozishga aylantiradi. Rasmiy muloqot, qoidalar, buyruqlar, ma’lumotnomalar, siyosiy masalalar va hokazolar doimo yozma shaklda boʻlishi kerak.

Yozma nutq yuqori darajada boʻlmas ekan, ogʻzaki nutq koʻngildagidek boʻlmaydi. Yozma nutqda esa til vositalarini tanlash va qoʻllashga toʻliq imkoniyat boʻladi. Yozma nutqni xohlagancha tahrir qilish mumkin. Yozma nutqda ogʻzaki nutqdagi kabi hayajon boʻlmaydi, notiq shoshilmasdan, o‘ylab nutq tuzadi. Shu sababdan ham yozma nutq ogʻzaki nutqdan koʻra ravon, aniq va izchilroq boʻladi.Yozma nutq barqaror va qat’iy boʻladi, u har doim avvaldan o‘ylanadi hamda matnga tushiriladi. Yozma nutq ogʻzaki nutqning rivojiga bevosita ta’sir etadi. Ogʻzaki nutq esa yozma nutq asosida rivojlanadi. Yozma mashqlar – bamisoli tafakkur mashqlaridir.

Biror voqelik yoki hodisa to‘gʻrisida fikrlash yozma mashqlar orqali takomillashadi. Yozma nutq mashqlari muayyan mavzu doirasida bevosita fikrlashga majbur etadi. Yozma nutq bilan doimiy shugʻullanadigan kishi doim o‘ylab gapirishga odatlanadi. Yozma nutq bilan muttasil shugʻullanmagan kishining yozma nutqi bilan ogʻzaki nutqi hech qachon muvofiqlashmaydi.