2.7. Kо‘p homuzali tо‘quv dastgohlari
Kо‘p homuzali tо‘quv dastgohlari tо‘quvchilik texnologiyasidagi
ilmiy-texnikaviy yutuqlarning natijalaridan biri hisoblanadi. Hozir-
da kо‘p homuzali tо‘quv dastgohlari ishlab chiqarish sinovlaridan
о‘tmoqda. Dastgoh juda yuqori unumdorlikka ega bо‘lib, eksplua-
tatsion sarf-xarajatlari yuqori, xizmat kо‘rsatuvchi personallar kamligi
bilan ajralib turadi. Hozircha dastgohda faqat polotno о‘ri lishidagi
oddiy tо‘qimalar ishlab chiqarilmoqda. Sulzer Textil kompaniyasi
kо‘p homuzali tо‘quv dastgohlari ishlab chiqarishda yagona ishlab
chiqaruvchi hisoblanadi.
Mokili tо‘quv dastgohlari tо‘quv dastgohlarining birinchi avlo-
di hisoblanadi. Mokili tо‘quv dastgohlari ham bir necha etaplarda
rivojlana bordi, ya’ni qо‘l dastgohi, mexanik dastgohi va av tomatik
tо‘quv dastgohlari yaratilib borildi. Qо‘l dastgohida bar cha texnologik
amallar qо‘lda bajarilgan, faqat homuza hosil qilish oyoq yordamida
bajarilgan. Mexanik tо‘quv dastgohlarida arqoq tuftagi qо‘lda almash-
tirilgan bо‘lsa, avtomatik dastgohlar yara tilgandan sо‘ng asosiy tex-
nologik amallar avtomatik ravishda bajarila borildi.
Ishlab chiqarish unumdorligi normasi chegaralanganligi tufayli
mo kili dastgohlarning о‘rnini mokisiz dastgohlar egallay boshladi.
5-jadvalning davomi
54
Mokisiz tо‘quv dastgohlari ikkinchi avlod dastgohlari hisoblanadi.
Endilikda ikkinchi avlod dastgohlari mitti mokili, pnevmatik,
rapirali, gidravlik tо‘quv dastgohlarida arqoq tashlash tezligi о‘zining
turg‘unlik nuqtasi bо‘lgan 2000 m/min atrofiga yetdi. Tezlikni
yanada kо‘proq oshira olmaslikning asosiy sababi ikkinchi avlod
dastgohlarining barchasi bir fazali ekanligidadir. Ma’lumki, tо‘qima
hosil bо‘lish jarayonida dastgohning bir ishchi siklida bir marta
homuza hosil bо‘ladi, bir marta arqoq ipi tashlanadi va bir marta
jipslashtirish jarayoni amalga oshiriladi. Har bir jarayon amalga osh-
gunga qadar boshqa tenologik jarayonlar turg‘unlik davrida (tо‘xtab
turadi) bо‘ladi, shuning uchun ham bu dastgohlar bir fazali deyiladi.
Bir fazali dastgohlarda (moki li va mokisiz dastgohlarda) homuza
hosil qilish va arqoq ipini tashlash uchun nisbatan katta mas sali
mexanizmning harakatlanishi tufayli dastgohda titrash paydo bо‘ladi
va bu esa iplarning ortiqcha zо‘riqishiga olib keladi, ba’zi hollarda esa,
fizikaviy jihatdan che garalangan bо‘ladi. Arqoq tashlash jarayonidagi
ipga beriladigan keskin tezlanish va sо‘ngra uni tormozlab tо‘xtatish
jarayonlarida arqoq ipiga katta ta’sir etadi. Arqoq tashlash tezligi
qariyb 70 m/s (250 km/s) ni tashkil eti shi arqoq tashlovchi (mitti
moki, rapira, havo yoki suv bosimi) ele mentlarni ham tormozlab
tо‘xtatish uchun katta kuch sarflanadi va bu, о‘z о‘rnida, tezlikni
yanada oshirish imkoniyatini chegaralab qо‘yadi.
Tо‘qima ishlab chiqarish unumdorligini yanada oshirish yangi
texnologiyalarni talab etib, kо‘p fazali tо‘quv dastgohlarini yara tishni
taqozo qildi. Kо‘p fazali tо‘quv dastgohlarida dastgohning ishchi
siklida bir necha homuza hosil qilinib, bir necha arqoq ipi bir vaqtda
homuzaga tashlanadi (42-rasm). Kо‘p fazali tо‘quv dastgohlarida bir
necha homuza bir vaqtda hosil bо‘lgani sababli ularni kо‘p homu zali
tо‘quv dastgohlari ham deb ataladi.
Kо‘p fazali tо‘quv dastgohlarining ishlash prinsipi bir fazali tо‘-
quv dastgohlaridan tubdan farq qiladi, chunki bir fazali dast gohlarda
tо‘qima hosil bо‘lishidagi 5 ta jarayon ketma-ket baja riladi (42-rasm).
Shuning uchun kо‘p fazali tо‘quv dastgohlarini tо‘quv dastgohlarining
uchinchi avlodi deyish mumkin.
55
Do'stlaringiz bilan baham: |