А. С. К а р и м о в, М. М. М и р а й д а р о в, F. Р. Ш о ё к у б о в

U k — Е  а н о д
к у ч л а н и ш
и да к а т о д д а н
чикк ан э ле кт ро н*
ла р окимини к а то д атрофида 
у ш л а б к о л а д
и. Э л е к т р о н л а р
о к и ­
ми 
а н о д т о м о и
у т а олма йди.
Ган э . а
иониз ания ла нма йд и.
А н о д
к у чл а н и ш и у з г а р м а г а н
д о л д а манфий 
т у р к у чл ан и ш ин и н г кий - 
мати к а м а й т и р и л г а н д а лампа 
ё н а д и ва 
у н д а н м а ъ л у м м и к д о р *
л а г и то : /, = 
—~{Ek- U^n)
у т а д и .
И
Анод к у чл а ни ш и 
Ек
нинг (ёниш к у ч л а н и ш и ) д а р бир к и й ­
мати г а т у р к у чл ан и ши ( ишг а т у ш ир иш к у чл а ни ш и ) ни н г б и р о р 
Киймати 
мос т у ш а д и ( 15.19- ра е м,
б).
Р а с м д а к у р с а т и л г а н г р а ­
фик 
U..,,
= 
J{UT
) тиратроннинг 
и ш г а т у ш и р и ш х а р а к т е р и с -  
ти ч ас а
д 
е г; и 
л ад и.
Лампа ё ш а н и д а н кейин а но д з а н ж и р и д а у з г а р м а с а н о д т о ­
ки /А = const в у ж у д г а к е ла д и иа у нинг ки ймати т у р к у ч л а н и ш и
и 1
нинг ишораси д а м д а ки йматиг а боглик б у л м а й д и ( 1 5 . 1 9 -
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

15.1 У- раем.
р а е м ,
в).
Тиратрон ишга т у ш и р и л г а н д а унин г т урини м у с б а т
ионлар б у л у т и у ра б олаяи ва т урнинг т а ъ : ир ин и й у к о т а д и .
Ту р н и н г б о ш к а р и т х у с у с и я т и а нод к у чл а ни ш и у з и л г а н д а н
ке йинг ина кайта тик ла н а д и. Шу н ин г у ч у н т у р а но д к у ч л а н и ­
ши м у с б а т б у л г а н и д а фак ат ёкиш в а к т и д а г ин а б о ш к а р у в в а - 
зифасини б а ж а р а олади. У зг а ру в ч а н сину соидал токни т у г р и -
л а ш д а тиратроннинг т у р и турриланаё тган токнинг кийматини 
т е ки с бошцарг олади, чунк и ха р бир анод к у чл ан и ш ин и н г
манфий ярим д а в р и д а ионлар т у л и к рекомбина цияланиб, асбоб 
я н г и ёниш ж а р а ё н и г а т а й ё рл ан и шг а у л г у р а д и .
Ту г р ил ан г ан ( / л==/А- / ? и к у чл ан и шн ин г кийматини т и р а ­
трон т у р и г а му с б а т даврий и мп у ль сл ар бериш нули билан 
б ошк а р иш схе ма с и 15/20- р ае м да к у р с ат и л г а н . Тиратроннинг 
т у р и г а
UT<
0 к у ч л а н и ш б ер и л г а н д а т и р ат р он г а б е р ил аё т г ан
с и н у с о и д а л к у ч л а н и ш
u = U ms m u t
нинг а м п л и т у д а киймати 
у т к а з м а й д и .
1 5 . 2 0 - р ае м да тиратронга му с б а т давний и мп у л ьс л ар бери б.
у ■
! Д .........
! 
\ t, 
t,
16.^0- раем.
Ш
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

т у р р ил а нг а н токни бошкариш ( а ) в а асбобни турли бошлангич 
ф а з а ла р 0,. 02. 03 д а ёндириш графиклари к у р с а ти л г а н .
Энди б ел г и л а нг а н 
t x
в а к т д а тиратроннинг т у р и г а м у с б а т
к у чл а ни ш импульсини берамиз. У ёнади ва 
{Т/2 — 9^
в а к т
ичида 
ia
анод токини у т к а з а д и . А г а р и м п у л ье л ар частотаси
т у р р и л а на ё т г ан т окн инг частотасига мос т у ш е а / = — б у л а д и ,
б у н д а
t2
=
tj
-f- 7 в а к т д а тиратрон яна ёнади ва турриланиш 
ж а р а ё ни т а к р ор л ан а д и.
Тур ри л ан а ё т г ан т ок н ин г т а л а б этилган у р т а ч а кийматига 
к а р а б т иратронг а 
t x'Tt 2,
ёки 
t b^ t &
в а к т л а р д а и м пу ль с бе-
рилиши м у м к и н . Б у в а к т д а ёндиришнинг бошлянгич фазалари
0,, 02 ёки 63 г а т е н г б у л а д и . Т у г р и л а н а ё т г а н у з г а р у в ч а н т о к ­
нинг б ун д а й бошкарилиши и м пу л ьс бошкарнлиш д е й и ла д и
ва 
у з г а р м а с токнинг к а т т а и м пу л ь с к у в в а т л и истеъмолчиларини 
текис бо шк а р ил ув ч и к у ч л а н и ш билан т а ъ м и н л а ш д а и ш ла т и ­
л ади.
Ярим у тк аз г ич ли тиристор тиратрон каби ишла йди. Тирис­
т о р —т у р т ка тламли, у ч „ Я , — 
п , “,
„я, — Я 2“, „ Р 2 — я 2“ утишли 
ярим у т к а з г и ч асбоб ( 1 5 . 2 1 - р а е м ).
15 2 1 - раем,
а
д а б ошк а р и л а ди г ан ярим у т к а з г и ч л и диодти- 
ристорнинг с х е м а с и , раем, 
б
д а эса в о ль т - ам пе р х а р а к т е р и с т и ­
к а м ку рс атилган. Биринчи ва учинчи у т и ш л а р г а манбанинг 
ЭЮК 
Е
а
си т у г ри у л а н а д и ва бу у т и шл ар э миттер ё ки
к а т о д  
утиши д е й и ла д и . Ма нбанинг му с б ат к у т б и г а у ла нг а н к о н т а к т -
лар 
а н о д
д еб а т а л а д и . У р та д а г и „/г, —Р./ ( и к к и н чи ) утиш кол* 
л е кт о р утиши; Я 2 к а т л а м г а у л ан г а н э л ек т р о д
б о ш к а р у в ч и э л е к ­
т р о д
д е б а т а л а д и .
А н о дг а к а т о д г а нисбатан му с б а т к у ч л а н и ш у л а н г а н и д а би­
ринчи ва учинчи у т ишла р очик б у л и б, у л а р ни н г каршилиги 
к и чи к . Д е м а к ,
U
А к у ч л а н и ш асосан 
„п]—Р 2и
у т и ш г а берилган 
булиб, ^ у у т и ш у ч у н т е с к а р и д и р . Утишнинг т еск ари к у ч л а -
нишга к ар ши ли г и к а т т а б ул га ни у ч у н /д т окнинг киймати к и­
чик. А но д к у ч л а н и ш и н и о рт т и р са к х а м анод токи д е яр л и у з -
г а рм ай д и (15.20- 
б
р ае м,
ОА
кисми). 
0\
к у ч л а ни ш крит ик д еб
а т а л у в ч и м а ъ л у м бир кийма т га э ришг анид а
(А
ну к та ) „я, — 
—Я 2“ v тиш т е ш и л а д и , з а р я д т а ш у в ч и л а р сони к у чк ис имон ор- 
т а ди , утишнинг к а р ш и л и г и к е скин к а м а я д и , а но д к у чл а ни ш и 
ва т ок к е ск ин к а м а я д и ( 1 5 . 2 1 - раем, 
б, АВ
кисми), к у чл а ни ш
ва токнинг к ийматла ри к е йинчалик 
ВС
чизик буйича у з г а р а д и .
ТириСторларда т ешилиш асбоб с т р у к т у р а с и н и б у з и л и ш иг а олиб 
к е л м а й д и ва у т и шн и нг каршилиги анод к учл ан и ши у ч и р и л г а -
нидан с у н г ж у д а т ез ( 1 0 —20 м и к р о с е к у н д д а н кейин) кай га тик- 
л а н а д и . А г а р „Я2 — /г2“ у т и ш г а к у ш и м ч а
t 6
б о ш к а р у в ч и к у ч л а ­
ниш б е р с а к , „ я , —Я 2“ у т и ш ни нг тешилиш ш ар тл ар и у з г а р а д и .
Е6
ку чл ан и ш т а ъ с и р и д а
Ех
к у ч л а н и ш г а боглик б у л м а г а н /б токи 
у т а д и . Б у т о к „Я, — 
у т и ш д а эле к т р онл ар ва к а в а к л а р и н ж ек - 
циясини к у ч а й т и р а д и ва 
Пп 1
— Я 2“ утишнинг ка ршилиги камайи*