A razzoqov, sh. Tashm atov



Download 7,76 Mb.
Pdf ko'rish
bet64/82
Sana06.01.2022
Hajmi7,76 Mb.
#323497
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   82
Bog'liq
Iqtisodiy ta`minotlar tarixi.Razzoqov A

Marjinalizm
  fransuzcha  marginal  so‘zidan  olingan  bo ‘lib  «eng 
yuqori»  (chegara)  ma’nosini bildiradi.
U.Stenli  Jevons  bu  boradagi  o ‘zining  ilk  fikrlarining  1862-yilda 
Britaniya  fanlarini  rivojlantirish  Assotsiatsiyasida  qilgan  «Siyosiy 
iqtisodning  umumiy  nazariyasi  haqida  qisqacha  bildirish»  nom li 
ma’ruzasida bayon etgan edi.  1871-yitda esa U.Jevons yangi nazariyasini 
ilmiy  asoslashga  bag‘ishlangan  fundam ental  asar  bo‘lgan  «Siyosiy 
iqtisod  nazariyasi»  nomli  kitobini  Angliyada  nashr  qildirdi.  A ynan 
mana shu yili —  1871 -yilda Avstriyada Karl Mengeming «Siyosiy iqtisod 
asoslari»  nomli kitobi ham e’lon qilindi.Bu  kitobda ham xuddi  m ana 
shu «eng yuqori foydalilik» nazariyasi tahlil qilinib, matematik form ula 
va teoremalarsiz ilmiy jihatdan asoslab berildi.


1874-yilda  Shveysariyada  León  Valrasning  «Sof  iqtisodiyot  fani 
elementlari»nomli  kitobi  nashrdan  chiqdi.  Bu  kitobdagi  iqtisodiy 
nazariya to‘liq ravishda matematik jihatdan rivojlantirildi. Shunday qilib, 
yangi yo‘nalish bir vaqtda  uchta olim tomonidan turli mamlakatlarda 
ingliz,  nemis va fransuz tillarida ilmiy jihatdan asoslab berildi.
Maijinalizm  va  uning  rivojlanish  davrini  ikki  bosqichga  bo‘lib 
o ‘rganish maqsadga muvofiqdir.
Birinchi bosqich
 XIX asming 70-80-yiIlarini o ‘z ichiga oiib, iqtisodiy 
tahlilning dastlabki maijinalistik g‘oyalarini mujassam qilgan dastlabki 
ilmiy asarlar yaratildi.(K.Menger,  U.Jevons va  L.Valras  asarían).  Bu 
davrda insonning psixologik xususiyati, ya’ni  uning hissiyoti va qabul 
qilishi asosida o‘rganiladi.  Shuning uchun maijinalizmning bu bosqichini 
iqtisodiy  ta’limotlardagi  «subyektiv  yo‘nalish»  deb  ataldi.
Ikkinchi bosqich
 XIX asming 90-yillariga to ‘g‘ri kelib, bu davrdan 
boshlab maijinalizm ko‘pgina mamlakatlarda mashur asosiy ta’limotga 
aylandi.  M arjinalistlarning  bu  davrda  erishgan  asosiy  yutuqlari 
subyektiv-psixologik  yo‘nalishdan  voz kechib,  iqtisodiyotning  asosiy 
m aqsadi  bu  iqtisodiy  hayotning  doimiy  borishini  mavjud  shart- 
sharoitlar asosida tushuntira bilish demakdir, dedilar. Natijada yangicha 
iqtisodiy  g‘oyalar  nam oyandalari  klassik  iqtisodiy  maktabning 
davomchilari sifatida baholanib, ularga neoklassiklar deb nom berildi.
M arjinal  rivojlanishning  ikkinchi  bosqichini,  ya’ni  neoklassik 
iqtisodiy ta’limotni rivojlanishiga yirik iqtisodchi olimlar A.Marshall, 
Dj. B.Klark va V.Pareto katta hissa qo‘shdilar.
14.2.  Avstríya  maktabi.  Subyektiv  -  psixologik yo‘nalish
XIX   asm ing  7 0 -y illarid a   iqtisodiy  ta ’lim o tlam in g   nufuzli 
maktablaridan  biri  bo‘lgan  Avstríya  maktabi  vujudga  keldi.  Avstriya 
maktabini subyektiv yoki subyektiv-psixologik maktab deb ham ataydilar. 
U ning  mafkurachilari  qo ‘llagan  usul  munosabati  bilan  unga  mana 
shunday  nom  berilgan.  70-yillarda  Avstriya  maktabining  asoschisi 
K.Menger  (1840-1921)  bu  g‘oyani  rivojlantirdi.  Avstriya  maktabining 
konsepsiyalari  K .M engem ing  «Siyosiy  iqtisod  asoslari»  (1871), 
F.Vizeming  (1851-1926)  «Xo‘jaIik boyligining  kelib  chiMishl  va  asosiy 
qonunlari  to ‘g‘risida»  (1884),  E.Byom-Baverkning  (1851-1914) 
«Kapital va foyda» (1884-89), «Xo‘jalik ne’matlari boyligí nazariyasining 
asoslari»  (1886),  «K.Marks  nazariyasi  va  uning  tanqidi»  (1896)  va


boshqa asarlarida bayon etilgan. Avstriya maktabining ta’limoti Angliya, 
Germaniya,  AQSH  Rossiyada  va  boshqa  mamlakatlarda  yoyildi.  Bu 
ta’limot iqtisodiyot fanining shundan kcyingi rivojiga katta ta’sir o ‘tkazdi.
Avstriya maktabi iqtisodchilarining asarlarida aw alo siyosiy iqtisod 
predmeti, uning uslubiy negizlari va tadqiqot usuli to ‘g‘risidagi ta’limot 
yanada  kengaytirildi.  Menger  va  uning  tarafdorlari  ishlab  chiqarish 
munosabatlarini, ishlab chiqarishning rivojini tartibga soluvchi iqtisodiy 
qonunlami siyosiy iqtisod predmetiga kiritmadilar.
Ularning  konsepsiyasiga  ko‘ra,  siyosiy  iqtisod  xojalik  subyekti 
tajribasining butun xilma-xilligi bilan uni idrok etishni o‘rganishi lozim 
edi.  Byom-Baverkning da’vo qilishicha, siyosiy iqtisod subyekt sifatida 
iqtisodiy hodisalami izohlaydigan ildizlami izlashi kerak. Alohida xo‘jalik 
tadqiqot obyekti qilib olinar  va  jamiyatning eng oddiy tipikelem enti 
deb talqin qilinar edi.  Jamiyatdan mutlaqo ajralgan shaxs -  Robinzon 
xo‘jaligi  m ana  shunday  xo‘ja!ikning  oliy  maqsadi  deb  atalardi 
(D.Defoning  asarini  eslang).  Avstriya  maktabi  kapitalistik  xo‘jalikni 
eng oddiy elementlaming mexanik yig‘indisi deb talqin etardi.
Tadqiqotning bu usuli 

Download 7,76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   82




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish