A qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika

Mavzuga oid tayanch tushuncha va iboralar: Axborot xavfsizligi, axborot ximoyasi, shifrlash, 
deshifrlash, kriptografiya, kriptologiya, kriptotahlil,  ERI, ochiq kalit, yopiq kalit. 
Mavzuga oid asosiy muammolar: 
Elektron raqamli imzo elektron hujjatning haqiqiyligi va yuridik jihatdan mualliflikni 
kafolatlaydi. Siz ushbu fikrga qo’shilasizmi yoki qo’shilmaysizmi? Sizningcha hozirgi kunda 
elektron raqamli imzodan foydalanish qaydarajada ahamiyatli?  
1-asosiy savol bo’yicha darsning maqsadi: Elektron raqamli imzo(ERI)ning  mazmuni, maqsadi 
va vazifalari to’g’risida ma’lumotlar berish. 
Identiv o’quv maqsadlari: 
1.1. 
ERIning mazmunini ochib bera oladi. 
1.2. 
ERIning maqsadi va vazifalarini izohlay oladi. 
  1-asosiy savolning bayoni: 
 
Qabul qilib olingan ma’lumotlarning haqiqiy yoki haqiqiy emasligini aniqlash masalasini, ya’ni 
ma’lumotlar autentifikasiyasi masalasining mohiyati haqida to’htalamiz. 
 
Har qanday yozma xat yoki hujjatning oxirida shu hujjatni tuzuvchisi yoki tuzish uchun javobgar 
bo’lgan shaxsning imzosi bo’lishi tabiiy holdir. Bunday holat odatda quyidagi ikkita maqsaddan kelib 
chiqadi. Birinchidan, ma’lumotni olgan tomon o’zida mavjud imzo na’munasiga olingan ma’lumotdagi 
imzoni  solishtirgan  holda  shu  ma’lumotning  haqiqiyligiga  ishonch  hosil  qiladi.  Ikkinchidan,  shaxsiy 
imzo  ma’lumot  hujjatiga  yuridik  jihatdan  mualliflikni  kafolatlaydi.  Bunday  kafolat  esa  savdo–sotiq, 
ishonchnoma, majburiyat va shu kabi bitimlarda alohida muhimdir. 

---

101 
 
 
Hujjatlardagi  qo’yilgan  shaxsiy  imzolarni  soxtalashtirish  nisbatan  murakkab  bo’lib,  shaxsiy 
imzolarning  mualliflarini  hozirgi  zamonaviy  ilg’or  kriminalistika  uslublaridan  foydalanish  orqali 
aniqlash mumkin. Ammo elektron raqamli imzo xususiyatlari bundan farqli bo’lib, ikkilik sanoq tizimi 
xususiyatlari  bilan  belgilanadigan  xotira  registrlari  bitlariga  bog’liq.  Xotira  bitlarining  ma’lum  bir 
ketmaketligidan  iborat  bo’lgan  elektron  imzoni  ko’chirib  biror  joyga  qo’yish  yoki  o’zgartirish 
kompyuterlar  asosidagi aloqa tizimlarida murakkablik tug’dirmaydi. 
 
Bugungi  yuqori  darajada  rivojlangan  butun  dunyo  sivilizasiyasida  hujjatlar,  jumladan  maxfiy 
hujjatlarning  ham,  elektron  ko’rinishda  ishlatilishi  va  aloqa  tizimlarida  uzatilishi  keng  qo’llanilib 
borilayotganligi  elektron  hujjatlar  va  elektron  imzolarning  haqiqiyligini  aniqlash  masalalarining 
muhimligini keltirib chiqarmoqda.  
 
Ochiq kalitli kriptografik tizimlar qanchalik qulay va kriptobardoshli bo’lmasin, autentifikasiya 
masalasining to’la yechilishiga javob bera olmaydi. Shuning uchun autentifikasiya uslubi va vositalari 
kriptografik algoritmlar bilan birgalikda kompleks holda qo’llanilishi talab etiladi. 
 
Quyida  ikkita  (A)  va  (B)  foydalanuvchilarning  aloqa  munosabatlarida  autentifikasiya  tizimi 
raqib tomonning o’z maqsadi yo’lidagi qanday xatti-harakatlaridan va kriptotizim foydalanuvchilarining 
foydalanish protokolini o’zaro buzilishlardan saqlashi kerakligini ko’rsatuvchi holatlar ko’rib chiqiladi.