A qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika

shifrlash usullari yordamida shifrlash 
Kirish. Hozirgi vaqtda axborotlarni himoyalashni ta’minlashning qandaydir biror texnik usuli 
yoki vositasi mavjud emas, ammo ko’p xavfsizlik muammolarini yechishda kriptografiya va 
axborotlarni kriptoo’xshash almashtirishlari ishlatiladi. 
Ishdan maqsad: Simmetrik kriptotizimni asosiy usullarini o’rganish va dasturini ishlab chiqish. 
Kerakli jixozlar: Kerakli  jixozlar: Kompyuter, dasturlar(Java, C++, C#, ixtiyoriy), printer, daftar, A4 
formatdagi oq qog’oz.  
Qisqacha nazariy ma’lumot: 
Vernamning shifrlash usuli 
Vernamning shifrlash tizimi modul qiymati m=2 bo’lgan Vijiner shifrlash tizimining bir qismi 
hisoblanib, 1926-yilda bu usulning aniq ko’rinishi ishlab chiqiladi. Gilbertom Vernam AT&SShA 
firmasi xomiyligi ostida kiruvchi matn sifatida ikkilik sanoq sistemasidan foydalandi. Shifrlashda 
birinchi Ingliz alfavitidagi(A,B...Z). Matnning xar bir xarfi 5-bit bo’lakli (b0,b1…b4) Bado raqami 
bilan kodlanadi. Ixtiyoriy ketma-ketlikdagi ikkilik kalitlar k0,k1,k2, avval kitobsimon lentaga yoziladi. 
Quyidagi rasmda uzatilayotgan axborotni Vernam usuli orqali shifrlash ko’rsatilgan(4.1-rasm). 
 
 
 
4.1-rasm. Vernam usuli orqali shifrlash 
Kiruvchi  matnni  shifrlashda  x-kiruvchi  matn  ikkilik  ko’rinishiga  o’tkaziladi  va  ikkilik  modul 
ostida ikkilik ketma-ketlikdagi k-kalit bilan shifrlash amalga oshiriladi. U shifrlangan yozuv:  
𝑦 = 𝑥 ⊕ 𝑘 
Shifrni  ochishda  yozuvdagi  har  bir  ikkilik  modul  ostidagi  belgilar  k-kalit  ketma-ketligi  bilan 
tuziladi. 
𝑦 ⊕ 𝑘 = 𝑥 ⊕ 𝑘 = 𝑘 ⊕ 𝑥 
 
k 
y 
x 
k 
k 
y=x 
k=x