A qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti texnologiya ta

AMALIY  ISH № 7 

MAVZU: Plastmassalar va ularning tuzilishini o`rganish 

 

Ishdan maqsad: Plastmassalar va ularning tuzilishini o`rganish. 

          Kerakli jihozlar va asbob-uskunalar:.Plastmassa turlaridan namunalar. 

 

Umumiy  ma’lumot:  Tabiiy  va  sintetik  polimerlar  (smolalar,  efirlar)    asosida 

olingan  materiallarga  plastmassa  deyiladi.  Plastmassalar  eng  muhim  konstruksion 

---

 

37 

 

materiallar    hisoblanadi.  Plastmassalardan  issiqlik  va  bosim  bilan  ishlash  asosida 

murakkab  shaklli  buyumlar  olinadi.  Undan  zamonaviy  mashinasozlikda  keng 

qo’llaniladi.  Bundan  tashqari  ulardan  uy-ro’zg’or  buyumlari  ham  ko’plab  ishlab 

chiqariladi.  Hosil  qilingan  buyum  o’z  shakli  va  olchamlarini  termomexanik  ta’sir 

to’xtagandan so’ng ham turg’un saqlaydi. Plastmassalar fizik, ximiyaviy, mexanik va 

texnologik xossalari hisobga olingan holda ishlatiladi. 

Plastmassalar  yaxshi  friksion  va  antifriksion  xossalarga,  ximiyaviy  inert  va 

korroziyabardosh, past issiqlik o’tkazuvchanlikka, yaxshi elektroizolyatsiyaga va eng 

muhimi, kichik zichlikka (0.015 – 2 g/sm

3

) ega.  

Elastiklik modulining past ekanligi uning kamchiligi hisoblanadi.  

Polimer  –  katta  molekulyar  massali  jismlar  hisoblanib,  metallmas 

materiallarning asosini tashkil etadi. 

Bir xil tuzilishli elementlar zvenolarning ko’p martalab takrorlanishi natijasida 

hosil bo’lgan yuqori molekulyar birikmalar – polimerlar deb ataladi. 

n 

* 

M → (M) n, 

bu yerda, M – monomer molekulasi (M) n – makromolekula, n – ta molekulyar 

zvenodan tashkil topganligi. 

Polimerlar 3 xil bo’ladi: 

1.  Tabiiy (haqiqiy kauchuk, sellyuloza, oqsil, jun, tabiiy smolalar); 

2.  Sun’iy (tabiiy polimerlarni qayta ishlash tufayli olingan); 

3.  Sintetik  (fenolformadelgidli  va  karbamidli  smolalar,  polietilen,  polistirol, 

poliamid, epoksidli smolali). 

Polimerlar tarkibiga ko’ra, makromolekulasi shakliga ko’ra, ximiyaviy tarkibi 

va  tuzilishiga  ko’ra,  fazaviy  holatiga  ko’ra  hamda  issiqlik  ta’siriga  ko’ra  turlarga 

bo’linadi.