A qodiriy nomidag jizzax davlat pedagogika instituti biologiya va uni o

2-guruh
Qon ketishiga olib keladigan sabablar
O’tkir predmet, masalan, pichoq yoki singan suyak terini teshsa va boshqa organlarga jarohat yetkazsa, tashqi qon oqishiga olib kelishi mumkin. Organ yoki tananing bir qismiga zarb tegsa, masalan, oyoq stolga urilsa, ichki qon ketishi yuz berishi mumkin. Jarohatlanuvchi o’tmas buyumga qattiq urilishi, masalan, avtomobil halokatida rulga urilishi yoki balandlikdan yiqilish natijasida yetgan zarbadan shikastlanganda qattiq ichki qon ketishi sodir bo’lishi mumk
Tashqi qon ketishi
Qon tomirlari jarohatlanib, qon teri ustki qatlamiga chiqqan holatlar tashqi qon ketishini keltirib chiqaradi. Bir oz kesib olgandagi kabi ozgina qon oqishi, qonning ivishiga qarab, 10 minut ichida o’z-o’zidan to’xtaydi. Lekin yirik qon tomirlari jarohatlanib, qon tez oqib chiqib, ivishga ulgurmagan hollarda qon oqishi, ayniqsa, kattalarga qaraganda kamroq qonga ega bo’lgan bolalar va go’daklar hayotini xavf ostiga qo’yishi mumkin.
Qon ketishining jadalligi qon tomirning jarohatlanish turiga bog’liq.
Arterial qon oqishi belgilari:
• qon tez va ko’p oqadi,
• tananing jarohatlangan qismida qattiq og’riq seziladi,
• behollik,
• qon och qizil rangda bo’lishi (kislorod kontsentratsiyasi yuqoriligi),
• qon nisbatan kuchli bosim ostida oqadi,
• qon, odatda, jarohatdan favvoradek otilib chiqadi. Arterial qon ketishini to’xtatish ancha qiyin.
Venoz qon ketishi belgilari:
• qon jarohatdan favvoradek otilmay, bir tekis oqib chiqishi,
• qon to’q qizil yoki jigar rang bo’ladi (kislorod kontsentratsiyasi kamligi hisobiga).
Tashqi qon kegishida birinchi yordam ko’rsatish
• Jarohat siqiladi.
• Shikastlangan qo’l yoki oyoqni balandroq ko’tariladi.
• Jabrlanuvchini orqasi bilan yotqiziladi.
• Bosib turuvchi bog’lam qo’yiladi.
• Shokka qarshi chora ko’llaniladi.
Arterial qon ketishida
Arteriyani barmoq bilan bosish uslubi arterial qon ketishini to’xtatishning bir usulidir. Uni jarohatni bevosita bosish bilan birga qo’llaniladi. Bu usullda birinchi yordam ko’rsatayotgan odam o’z qo’li bilan arteriyani shikastlangan joydan yuqoriroqdan bosadi. Arteriyaning barmoq bilan bosiladigan nuqtalari ko’p, lekin ikki asosiy: yelka va son arteriyalarini eslab qolish kerak. Bu ishni kamida o’n minut davomida qilish zarur. Buning asosiy kamchiligi shundaki, yordam ko’rsatayotgan odam bu vaqt ichida boshqa ish qila olmaydi. Qo’l-oyoqdagi nazorat qilib bo’lmaydigan qon ketishida bog’lam (jgut) qo’yish arterial qon ketishini to’la to’xtatishning samarali usulidir. Quyida bog’lam qo’yish qoidalari keltirilgan:
• bog’lam jarohatlangan joydan taxminan 5 sm yuqori qo’yilishi kerak,
• shikastlangan qo’l yoki oyoq bilan bog’lam orasiga qatlam qo’yiladi,
• bog’lam sifatida bir necha bor taxlangan uch burchak bog’ichga o’xshash gazlama enli bo’lagidan foydalanish mumkin, u qo’l yoki oyoq atrofiga ikki marta o’raladi. Arqon yoki chilvirdan foydalanish mumkin emas, chunki ular quyida joylashgan to’qimani zararlantirishi mumkin.