A. Q. Q a y im o V aholi yashash joylarini



Download 4,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet75/78
Sana18.01.2022
Hajmi4,73 Mb.
#386890
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   78
Bog'liq
AHOLIYASHASHJOYLARINIKOKALAMZORLASHTIRISHPDF

51-rasm.
  M agoniya butasi  va mevasi.
M agoniya  Shimoliy  Amerikadagi  tog ‘li  hududlarda  tarqalgan. 
Bizda,  asosan,  manzarali  buta  sifatida  ekiladi,  chunki  uning  guli  va 
barglari juda  go‘zal.  Sovuqqa,  qurg‘oqchilikka chidamli.  MDH  ning 
Evropa  qismida,  jum ladan,  Ukrainada,  Leningradda,  Ufada  o ‘sadi. 
Ildizidan  oson  bachkilaydi,  ham  o ‘saveradi.  0 ‘rmon  meliorasiyasi 
ishlarida  tog‘  qiyaliklarini  yom g‘ir  suvi  yuvib  ketishidan  saqlash
maqsadida  ekish  uchun  juda  qulay  o ‘simlik.  Ko'kalamzor- 
lashtirishda keng qo‘llaniladi.
O DDIY Z IR K  -  B ER B E R IS  V U LG A RIS
Buta  o ‘simligi  bo‘lib,  bo‘yi  3  m,  po‘stlog‘i  oq  qo‘ng‘ir, 
shoxlari  ingichka.  Aprel  oyida  barg  chiqarish  bilan  bir  vaqtda 
gullaydi.  Mevasi  tiniq  qizil  rangda,  barglari  to‘q  yashil  rangda, juda 
xushmanzara  buta.  Soyaga  va  qurg‘oqchilikka  chidamli,  ildizidan 
bachkilaydi.  Yog'ochi  tiniq  sariq  boTib,  quriganda  qorayadi, 
chiroyli,  shuning  uchun  mebel  sanoatida  ishlatiladi.  Mevasidan  turli 
ichimlik,  murabbo  va  konfet  mahsulotiari  tayyorlanadi.  Tanasi  va 
ildizining  po‘stlog‘i  teri  va  ju n   gazlamalarni  bolyashda  ishlatiladi. 
Barglari  va mevasi tarkibida 
6
% ga yaqin olma kislota va  S  vitamini 
bor.  Uning  bargiarida  zang  zam burug‘i  rivojlanib,  g ‘alla  o ‘sim- 
liklariga  tarqaladi  va  ularni  zararlaydi.  Shuning  uchun  ekin 
dalalariga  yaqin  joyga  zirk  ekmaslik  kerak.  U  MDH  ning  Evropa 
qismi  o ‘rtasi  va  janubidagi  viloyatlarda,  Qrim  va  Kavkazda 
tarqal
52-rasm.
  Oddiy zirkning ko‘rinishi.


Q O R A Q A N D   Z IR K  -  B E R B E R IS  O B L O N G A
M arkaziy Osiyo  togMi  hududlarida tarqalgan qimmatli  endemik 
zirk  turi  boMib,  dengiz  sathidan  1300-2800  metrgacha  bo‘lgan 
balandliklarda  ko‘plab  o ‘sadi.  Balandligi 
4
  metrgacha  boMgan  ko‘p 
novdali  buta.  Zirk  novdalari  o ‘rtacha  4-7  yil  yashaydi  va  quriydi. 
U lar  o ‘rnini  ildiz  bo‘g ‘imidagi  tinim  holatidagi  kurtaklardan 
rivojlanuvchi  yangi  tez  o ‘suvchi  novdalar  bilan  doimiy  ravishda 
almashinib turadi.  Ko‘p yillik novdalari  kul  rangda. Novdalari  oddiy 
va  uchtalik  tikanlar  bilan  qoplangan.  Barglari  ellipssimon, 
6
  sm 
gacha  uzunlikda  boMib,  chekkalari  tishli,  tikansimon  tuklar  bilan 
qoplangan.
Zirk  may  oyida  gullaydi,  gullari  sariq,  xushbo‘y,  8-30  tadan 
iborat gul to ‘plamiga yig‘ilgan.
M evalari  sentyabr  oyining  ikkinchi  yarm ida  toMiq  pishib 
etiladi.  M evasi  to ‘q  qizil  meva  shirasidan  iborat.  Rezavor  mevalari 
to ‘p!am  holida  etiladi,  to ‘plamda  8-25  ta  mevasi  boMadi.  Bitta 
mevasining  ogMrligi  0,17-0,25  g,  uzunligi  9,7-10,4  mm,  diametri 
4,5-5
,6
  mm,  shakli  cho  zinchoq,  rangi  to ‘q  ko‘k  rangda.  Sovuqqa 
chidamli buta,  ko‘kalamzorlashtirishda foydalaniladi.
Q IZ IL   Z IR K  -  B E R B E R IS  N U M M U L A R IA
M arkaziy  Osiyo  janubiy  togMi  hududlarida  dengiz  sathidan 
1500-2000  metr  balandlikdagi  maydonlarda  keng  tarqalgan. 
0 ‘zbekistonda  Qashqadaryo,  Surxondaryo  togMarida  ko‘proq 
o ‘sadi.  Tabiatda  4  metrgacha  balandlikda  boMib,  zirk  butasi 
o ‘sayotgan  va  qurib  qolgan  shoxlardan  iborat  to ‘plamga  egadir. 
K °‘p  yillik  shoxlari  kulrang  ikki  yillik  shoxlari  qizgMsh  -jigarrang, 
bir yillik shoxlari yaltiroq qizgMsh rangda boMadi.
N ovdalari  bittalik,  uzunligi  1-4  sm,  och-qizil  rangda  tikanlar 
bilan  qoplangan.  Barglari  cho‘zinchoq  tuxumsimon  yoki  lansetsi­
mon ham da chekkalari mayda tishchalar shaklida.
Gul  to ‘plash  i 5-30  ta  sariq  gulchalardan  iborat  boMib,  uzunligi 
8-10  sm.  Gullari  diametri  5  mm,  aprel  oyida  gullaydi.  Mevalari 
tuxum simon  -   cho‘zinchoq,  och  qizil,  uzunligi  5-6  mm.  Mevalari
avgust  oyida  pishib  etiladi.  Mevalari  mahalliy  halq  tabobatida 
foydalaniladi.  UrugMari  har  bir  mevada  2-3  ta  boMib,  rangi  och 
jigarrang,  yaltiroq  tuxumsimon  shaklda.  Qizil  zirkdan  manzarali 
buta sifatida ko‘kalamzorlashtirishda foydalanish mumkin.
Q O R A  Z IR K  - B E R B E R IS P E T R O P O D A
Markaziy  Osiyoning  QirgMziston,  Farg‘ona  vodiysi  atrofidagi 
tog‘-larda,  Farg‘ona,  Oloy,  Sharqiy  QozogMston  togMarida  keng 
tarqalgan.  Tabiatda  1500-3000  m  balandliklarda  toshli  tog‘yon- 
bagMrlarida,  tog‘  daryolari  havzalarida  ko‘plab  o ‘sadi.  Archa- 
zorlarda shilvi na’matak bilan birgalikda uchraydi.
Tabiiy  holda  2,5  m  balandlikgacha  o ‘sadi.  Ushbu  zirk  turi 
butasi  ham  ko‘plab  (5-18  ta)  o ‘sayotgan  va  6-9  ta  qurigan  novdalar 
to ‘plamidan  iboratdir.  Ko‘p  yillik  novdalari  kulrang,  bir-ikki  yillik 
novdalari  qizgMsh,  jigarrang  boMib,  1-3  boMakli  tikanlar  bilan 
qoplangan.  Tikanlar  och  qizil  rangda,  uzunligi  3  sm.  Barglari 
tuxumsimon shaklda, 7,5  sm gacha uzunlikda, 4  sm gacha kenglikda 
boMib  chekkalarida  tikansimon  tuklar joylashgan.  Gul  to‘plami  5-9 
ta  sariq  gulchalardan  iborat.  Aprel  oyida  gullaydi,  avgust-sentyabr 
oyida  mevalari  pishib  etiladi.  Mevasi  sharsimon-dumaloq  shaklda, 
pishishidan  avval  qizil  rangda,  toMiq  pishib  etilgach,  to  q  ko  k- 
siyohrang  boMib  diametri  12  mm  gacha  boradi.  Har  bir  mevada  2.-5 
ta urugMari etiladi, tuxumsimon shaklda.  Meva sharbati nordon.
Bu  zirk  turi  tuproq  tanlamaydi,  issiqqa  chidamli,  qish 
sovuqlaridan  zararlan-maydi.  Ko‘kalamzorlashtirishda  va  o ‘rmon 
meliorasiyasida keng foydalaniladi.
L IG IS T R U M  (D EV O R G U L) -  L IG IS T R U M
Ligistrumning  50  ga  yaqin  turi  boMib,  ko‘kalamzorlashtirish 
uchun  ahamiyatlisi  oddiy  ligistrum,  devorgul  -   Ligistrum  vulgaris 
hisoblanadi.  Tez  ko‘payadigan  sershox,  bo‘yi  3-4  metrgacha 
boMgan  buta.  Barglari  lansetsimon,  cho‘zinchoq,  shoxlarida  uzoq 
saqlanadi.


Devorgul  iyun  oyida  gullaydi,  sentyabr-oktyabrda  mevalari 
pishib  etiladi.  Mevasining  rangi  to‘q  ko‘k,  qora,  qizil  shirali,  1-2 
urug  li.  1000  dona  urug‘i  22  g  og‘irlikka  ega.  Asosan  qaiam- 
chalaridan  tez  k o ‘payadi,  tirik  devor  sifatida  ko‘plab  ekiladi, 
shoxlari  qirquvga  yaxshi  moslashgan,  turli  shakllar  hosil  qilishi 
mumkin.  Jonli  devor  hosil  qiluvchi  buta  sifatida  ko‘rkalam- 
zorlashtirishda  ko‘plab ekiladi.
SIR E N  -  SYR IN G A
Sirenning  30  ga  yaqin  turi  m a’lum.  Ular  asosan  manzarali 
o ‘sim!ik  sifatida  ko‘plab  o ‘stiriladi.  keng  tarqalgani  oddiy  siren  -  
Syringa  vulgaris 
6
  metr  balandlikkacha  o ‘sib,  zich  shox-shabbalar 
hosil  qiladi.  Siren  may  oyida  gullaydi,  gullari  to ‘pgul  koTinishida 
oq,  siyoh  rang  boTib  juda  manzaralidir.  Kuzda  mevalari  pishib 
etiladi,  qanotsimon  urugTar  ajralib  chiqadi,  uzunligi 
1
  sm,  1000 
tasining  og‘irligi  5-9  g,  urug‘idan  ko‘payadi,  sergul  navlari 
payvandlash  y o ‘li  bilan  ko‘paytiriladi.  Shaharlami  ko ‘kalamzor- 
lashtirishda keng foydalaniladi.

Download 4,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   78




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish